Cill Fhinnein

O Uicipeid
Cille Fhinnein
Kirkgunzeon - geograph.org.uk - 879397.jpg
Suidheachadh
Dùthaich Flag of Scotland.svg Alba
Ceàrn Dùn Phris is Gall-Ghaidhealaibh
Co-chomharran 54° 58′ 60″ Tuath
03° 46′ 00″ Iar
Feartan fiosaigeach
Àireamh-shluaigh 319[1] (2011)
Àireamh fòn 01387

‘S e baile beag dùthchasail ann an ceann a deas na Stiùbhartachd, air iomall Dhùn Phrìs, air an àirde an iar-dheas na h-Alba a th' ann an Cille Fhinnein (Beurla/Beurla Ghallda: Kirkgunzeon). Tha e suidhichte aig 76m os cionn ìre na mara,[2] ann an Dhùin Phris is Gall-Ghaidhealaibh (Siorrachd Chille Chuithbeirt ro 1975), air an A711 eadar Beeswing agus Dail Bheithe, ri taobh an Uillt Chille Fhinnein.[3] Tha e 262km air falbh bho Obar Dheathain, 103km bho Ghlaschu, 24km bho Chille Chuithbeirt agus 114km bho Dhùn Èideann, prìomh-bhaile na dùthcha.[4] 'S e Beurla a th' ann a’ chiad chànan aig a’ mhòr-chuid dhe na daoine ann an Cille Fhinnein. Tha eaglais[5] agus talla ann an Cille Fhinnein.[6] Tha Eaconomaidh a' bhaile gu math crochte air turasachd, àiteachas agus coilltearachd. Taobh fhoghlaim, tha bun-sgoil ann,[7] ach feumar a dhol dhan àrd-sgoil ann an Dail Bheithe.[8]

Freumhan an Ainm[deasaich | deasaich an tùs]

A rèir eòlaichean fhreumh-fhaclachd, tha e coltach gur ann à cill agus an t-ainm Finnean anns a' Ghàidhlig tha an t-ainm[9] Nochd a' Ghàidhlig ann an ceann a deas na h-Alba anns an 7mh Linn agus bha an cànan fhathast làidir ann an Siorrachd Chille Chuithbeirt fhèin anns an 17mh Linn.[10] A dh' aindeoin sin, tha cuid eile dhen bheachd gur ann às a' chuimris Gunnin. 'S ann gu math pailt a tha ainmean-àite ann an Cuimris ann an ceann a deas na h-Alba. Tha Kirkwynnin, a' chiad dreach an ainm a chaidh a chlàradh, a' toirt cuideam dhan a' chiad theòiridh.

Eachdraidh[deasaich | deasaich an tùs]

Chaidh Cille Fhinnein a chlàradh airson a' chiad turas ann an 1200 mar Kirkwynnin,[11] mar urra do Fhinnean à Maigh Bhile thall ann an Èirinn, a thug deagh oide do Chalum Cille agus a bha an lùib an abaid ann an Taigh Mhàrtainn. Chaochail Finnean ann an 589.[12] Chaidh eaglais agus abaid a thogail an seo ach chaill an aba a chuid talmhainn ann an 1369, a chaidh a thoirt dhan teaghlach Herries.[13] Thogadh eaglais ùr ann an 1790. Bha an tùr Drumcoltran[14] agus Caisteal Corra air an togail anns an 16mh Linn. Chuir Màiri I, Ban-rìgh na h-Alba seachad oidhche sa chaisteal, an dèidh a' Bhlàir Langside.[15] A-rèir carragh-chuimhne san bhaile, fhuair deichnear à Cille Fhinnein bàs sa Chogadh Mhòr[16] agus fear eile san Dàrna Chogadh, a chaill a bheatha aig Arnhem.

Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]

  1. A' Chomhairle
  2. Falling Rain
  3. Scotland's Places
  4. Luftlinie
  5. Dalbeattie Church
  6. Hey Event ListTeamplaid:Fix/category[dead link]
  7. Kirkgunzeon Primary
  8. Douglas Ewart High SchoolTeamplaid:Fix/category[dead link]
  9. The New Statistical Account of Scotland, Volume 2, William Blackwood, Dùn Èideann 1834
  10. Transactions and Journal of Proceedings of the Dumfriesshire and Galloway Natural History and Antiquarian Society. Third Series. Volume XI: 147
  11. The Placenmes of Scotland, James B. Johnston, Dùn Èideann 1892
  12. Undiscovered Scotland
  13. Kirkcudbright
  14. Alba Aosmhor
  15. Bain, Joseph, Calendar of Scottish Papers 1563 - 1569, Dùn Èideann, 1900
  16. Scottish War Memorials Project

Ceanglaichean a-mach[deasaich | deasaich an tùs]

Commons-logo.svg
Tha dealbhan ann an Wikimedia Commons cuideachd a tha ceangailte ris an aiste seo: