Cùl a' Bheinn
| Cùl a' Bheinn | |
 | |
| Suidheachadh | |
| Dùthaich |  Alba
|
| Ceàrn | Dùn Phris is Gall-Ghaidhealaibh |
| Co-chomharran | 54° 52′ 00″ Tuath 03° 46′ 00″ Iar |
| Feartan fiosaigeach | |
| Àireamh fòn | 01556 |
| Duilleag oifigeil | Duilleag na Coimhearsnachd |
‘S e baile beag dùthchasail ann an cridhe na Stiùbhartachd, air an àirde an iar-dheas na h-Alba a th' ann an Cùl a' Bheinn (Beurla/Beurla Ghallda: Colvend). Tha e suidhichte aig 95m os cionn ìre na mara,[1] ann an Dhùin Phris is Gall-Ghaidhealaibh (Siorrachd Chille Chuithbeirt ro 1975), air an A710 eadar Rockcliffe agus Sandyhills, ri taobh Loch Geal agus an Uillt Beck Burn.[2] Tha e 274km air falbh bho Obar Dheathain, 115km bho Ghlaschu, 18km bho Chille Chuithbeirt agus 126km bho Dhùn Èideann, prìomh-bhaile na dùthcha.[3] 'S e Beurla a th' ann a’ chiad chànan aig a’ mhòr-chuid dhe na daoine ann an Cùl a' Bheinn. Tha Eaconomaidh a' bhaile gu math crochte air turasachd, àiteachas agus coilltearachd. A bharrachd air sin, tha eaglais agus talla[4] anns a’ bhaile. Taobh fhoghlaim, tha bun-sgoil ann, a dh'fhrithealaicheas am baile seo, Kippford, Sandyhills, Rockliffe agus Caukerbush,[5] ach feumar a dhol dhan àrd-sgoil ann an Dail Bheithe.[6]
Freumhan an Ainm[deasaich | deasaich an tùs]
A rèir eòlaichean fhreumh-fhaclachd, tha e coltach gur ann à cùl agus beinn neo fiù 's cauhan anns a' Ghàidhlig tha an t-ainm[7] Nochd a' Ghàidhlig ann an ceann a deas na h-Alba anns an 7mh Linn agus bha an cànan fhathast làidir ann an Siorrachd Chille Chuithbeirt fhèin anns an 17mh Linn.[8] A bharrachd air sin, tha cruth na tìre a' toirt cuideam dhan teòiridh seo.
Eachdraidh[deasaich | deasaich an tùs]
Chaidh Cùl a' Bheinn a chlàradh airson a' chiad turas ann an 1550 mar Colven.[9] Tha dùn à Linn an Iarainn ann faisg air a' bhaile, a thuilleadh air cladhach àrc-eòlais aig Newbridge.[10] Bha cùiltearachd san 18mh Linn, gu seachd-àraidh branndaidh, teatha, tombaca agus salann à Eilean Mhanainn.[11] 'S ann gu math trang 's a bha na gàidsearan is iad a' sireadh bathar air fhalach anns na h-uamhan feadh a' chosta. Chaidh eaglais a thogail an seo ann an 1771.[12] A-rèir carragh-chuimhne san bhaile, fhuair 34 duine à Cùl a' Bheinn bàs sa Chogadh Mhòr[13] agus aon duine dheug eile san Dàrna Chogadh.
Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]
- ↑ Falling Rain
- ↑ NCAP
- ↑ Luftlinie
- ↑ Colvend Churuch
- ↑ Colvend Primary School
- ↑ Dalbeattie High School
- ↑ The New Statistical Account of Scotland, Volume 2, William Blackwood, Dùn Èideann 1834
- ↑ Transactions and Journal of Proceedings of the Dumfriesshire and Galloway Natural History and Antiquarian Society. Third Series. Volume XI: 147
- ↑ The Placenmes of Scotland, James B. Johnston, Dùn Èideann 1892
- ↑ DGNHAS
- ↑ BBC
- ↑ Colvend Church
- ↑ Scottish War Memorials Project
Ceanglaichean a-mach[deasaich | deasaich an tùs]
An Abaid Ùr • Achadh nan Càrn • Àrd an Grèidh • Àrd na Coille • Ath Crogaid • Baile Ghill-Iosa • Baile Labhrainn • Baile Mhic Aoidh • Baile MhicIllFhaolain • Bàrr a' Ghrianain • Beeswing • Borgh • Caisteal Dhùghlais • Càrn an Uaimh • An Ceap • Cille Bheathain • Cille Chùithbeirt • Cill Fhinnein • Cille Phàdraig Durham • Clachan Eòin • An Còrsa Feàrna • Corsaig • Crois Mhìcheil • Cùl a' Bheinn • Dail Beithich • Dùn Droighnein • Gall-Ghàidhealaibh Nuadh • Garradh na h-Aibhne • Gleann Lochair • Gleann an t-Sruthail • Haugh of Urr • Lochfoot • Am Mòine Naomh • Muine Gobha • Parton • Palnackie • Port Aiseig a' Chrìch • Ringford • Rhonehouse • Springholm • Taigh an Rathaid • Tìr na h-Eaglaise • Tongland • Twynholm