Càrn an Uaimh
| Càrn an Uaimh | |
 | |
| Suidheachadh | |
| Dùthaich |  Alba
|
| Ceàrn | Dùn Phris is Gall-Ghaidhealaibh |
| Co-chomharran | 55° 52′ 00″ Tuath 04° 13′ 00″ Iar |
| Feartan fiosaigeach | |
| Àireamh fòn | 01557 |
‘S e baile beag dùthchasail ann an ceann a deas na Stiùbhartachd, air an àirde an iar-dheas na h-Alba a th' ann an Càrn an Uaimh (Beurla/Beurla Ghallda: Anwoth). Tha e suidhichte aig 72m os cionn ìre na mara,[1] ann an Dhùin Phris is Gall-Ghaidhealaibh (Siorrachd Chille Chuithbeirt ro 1975), air an A75 eadar Port Aiseig a' Chrìch agus Taigh an Rathaid, ri taobh beul na h-Aibhne Flèoid.[2] Tha e 265km air falbh bho Obar Dheathain, 113km bho Ghlaschu, 30km bho Chille Chuithbeirt agus 118km bho Dhùn Èideann, prìomh-bhaile na dùthcha.[3] 'S e Beurla a th' ann a’ chiad chànan aig a’ mhòr-chuid dhe na daoine ann an Càrn an Uaimh. Tha eaglais agus talla ann an cuideachd.[4] Tha Eaconomaidh a' bhaile gu math crochte air turasachd, àiteachas agus coilltearachd. Taobh fhoghlaim, chan eil sgoil ann agus feumar a dhol dhan bhun-sgoil ann an Taigh an Rathaid[5] agus dhan àrd-sgoil ann an Cille Chuithbeirt.[6]
Freumhan an Ainm[deasaich | deasaich an tùs]
A rèir eòlaichean fhreumh-fhaclachd, tha e coltach gur ann à càrn agus uamh anns a' Ghàidhlig tha an t-ainm.[7] Nochd a' Ghàidhlig ann an ceann a deas na h-Alba anns an 7mh Linn agus bha an cànan fhathast làidir ann an Siorrachd Chille Chuithbeirt fhèin anns an 17mh Linn.[8] A dh'aindeoin sin, tha cuid eile dhen bheachd gur ann à seann Chuimris Afon Wyth agus chaidh a chlàradh ann am Bagimont mar Avin-vettie. Bheireadh sin Slighe na h-Aibhne dhuinn sa Ghàidhlig an latha an-diugh.[9] 'S ann gu math pailt a tha ainmean-àite ann an Cuimris ann an ceann a deas na h-Alba.
Eachdraidh[deasaich | deasaich an tùs]
Chaidh Càrn an Uaimh a chlàradh airson a' chiad turas ann an 1349. Chaidh eaglais a thogail an seo ann an 1627 agus tè ùr ann an 1828.[10] B' e Samuel Rutherford na mhinistear an seo aig àm an Ath-Leasachaidh, bho 1627 gu ruige 1636.[11] B' fheudar dha Càrn an Uaimh fhàgail ann an 1636 agus chaidh a chur air fògairt gu Obar Dheathain air sàilleabh nach ghabhadh e ri teagasg na h-eaglaise, a bha cho lag na bheachd-sa. Chuir e ainm dhan Cùmhnant Nàiseanta agus aig an ceann thall dh'fhàs e a bhith na ollamh ann an diadhaireachd aig Oilthigh Chill Rìmhinn. A-rèir carragh-chuimhne san bhaile, fhuair 89 duine à Càrn an Uaimh agus an sgìre seo bàs sa Chogadh Mhòr[12] agus 14 eile san Dàrna Chogadh. Chaidh sealladh neo dhà às an fhilm Wickerman fhilmeadh an seo ann an 1973.[13]
Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]
- ↑ Falling Rain
- ↑ Scotland's Places
- ↑ Luftlinie
- ↑ Anwoth
- ↑ Gatehouse Primary
- ↑ Kirkcudbright Academy
- ↑ The New Statistical Account of Scotland, Volume 2, William Blackwood, Dùn Èideann 1834
- ↑ Transactions and Journal of Proceedings of the Dumfriesshire and Galloway Natural History and Antiquarian Society. Third Series. Volume XI: 147
- ↑ Kirkcudbright
- ↑ Canmore
- ↑ Reformation History
- ↑ Scottish War Memorials Project
- ↑ Movie Locations
Ceanglaichean a-mach[deasaich | deasaich an tùs]
An Abaid Ùr • Achadh nan Càrn • Àrd an Grèidh • Àrd na Coille • Ath Crogaid • Baile Ghill-Iosa • Baile Labhrainn • Baile Mhic Aoidh • Baile MhicIllFhaolain • Bàrr a' Ghrianain • Beeswing • Borgh • Caisteal Dhùghlais • Càrn an Uaimh • An Ceap • Cille Bheathain • Cille Chùithbeirt • Cill Fhinnein • Cille Phàdraig Durham • Clachan Eòin • An Còrsa Feàrna • Corsaig • Crois Mhìcheil • Cùl a' Bheinn • Dail Beithich • Dùn Droighnein • Gall-Ghàidhealaibh Nuadh • Garradh na h-Aibhne • Gleann Lochair • Gleann an t-Sruthail • Haugh of Urr • Lochfoot • Am Mòine Naomh • Muine Gobha • Parton • Palnackie • Port Aiseig a' Chrìch • Ringford • Rhonehouse • Springholm • Taigh an Rathaid • Tìr na h-Eaglaise • Tongland • Twynholm