Helium
| Helium | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tiùb dì-neartachaidh de helium. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Buadhan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Samhla | He | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Àireamh | 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Buidheann | 18, gasan uasal | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ùine | 1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bloca | s | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Seòrsa | Gasan uasal | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Buadhan stuthach | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dath | Gun dath | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Teothachd leaghaidh | 0.95 K (−272.20 °C, −457.96 °F) aig 2.5 MPa | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Teothachd goilidh | 4.222 K (−268.928 °C, −452.070 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Buadhan atamach | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tomad atamach/Da | 4.002602(2)[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Comh-dhealbhadh atamach | 1s2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Cor ogsaideachaidh | 0 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 1mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1 | 2372.3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1 | 5250.5 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Is e eileamaid cheimigeach a tha ann an helium,[2] no hilium[3] no heillium[4] le samhla He agus àireamh atamach 2.
'S e gas uasal a tha ann is cha urrainn do dh'ataman helium iom-obrachadh còmhla ri ataman eile. Tha dà iosatòpaichean seasmhach aig helium, 3He is 4He. 'S e an iosatòp as cumanta anns a' chruinne-cè a tha ann an 4He.
Fo 2.7 K a theothachd tha helium-4 a' toirt na os-lionn. Tha e a' sruth gun lùth-suathaidh agus 's urrainn dha a theàrnadh à soithichean. Tha a' theothachd os-lionn de helium-4 nas àirde na helium-3 air sgàth 's gur e boson a tha ann an ataman de helium-4. Feumaidh ataman de helium-3 paidhreachadh mus do ghiùlaineas iad mar bhosonan air sgàth 's gur e fermionan a tha annta.
Eachdraidh
[deasaich | deasaich an tùs]Ann an 1868 lorg dà reul-eòlaiche, Jules Janssen anns a' Fhraing agus Norman Lockyer ann an Sàsainn, loidhne ùr anns an speactram na grèine rè dubhraidh na grèine. Rinn iad a' bheachd-bharail gun tàinig an loidhne à eileamaid ùr. Tha an t-ainm "helium" a' dol às a' Ghreugach ἥλιος, a tha a' ciallachadh "grian".[5]
Ann an 1895 lorg dà cheimigear Suaineach, Per Teodor Cleve agus Nils Abraham Langlet, helium fhèin ann an clach-uranium.
Ann an 1908 rinn Heike Kamerlingh Onnes helium lionnach.
Cleachdadh
[deasaich | deasaich an tùs]Cleachdar helium ann an sganairean MRI agus ann am bailiùnaichean.
Iomraidhean
[deasaich | deasaich an tùs]
- ↑ “Standard Atomic Weights”. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights. Air a thogail 27mh dhen Chèitean 2017.
- ↑ “helium”. An Seotal. Air a thogail 27mh dhen Chèitean 2017.
- ↑ Robertson, Boyd ⁊ MacDonald, Ian (2004): Gaelic Dictionary. Hodder Education. ISBN 978-0-340-75341-5.
- ↑ Scannell, Kevin P. (2 Meitheamh 2016): “Foclóir Gàidhlig-Gaeilge”, td. 86.
- ↑ Cole, Rupert (19mh dhen Dàmhair 2018): “150 years since the discovery of Helium - Science Museum Blog”. Science Museum. Air a thogail 23mh dhen Dùbhlachd 2018.