Iarann

O Uicipeid


Iarann
Iarann
Clàr pillteach
H He
Li Be B C N O F Ne
Na Mg Al Si P S Cl Ar
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra ** Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
* La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
** Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Buadhan
Samhla Fe
Àireamh 26
Buidheann Iarann (8)
Ùine 4
Bloca d
Seòrsa Meatailt trastach
Buadhan stuthach
Dath Airgead
Teothachd leaghaidh 1811 K ​(1538 °C, ​2800 °F)
Teothachd goilidh 3134 K ​(2862 °C, ​5182 °F)
Buadhan atamach
Tomad atamach/Da 55.845(2)
Comh-dhealbhadh atamach [Ar] 3d6 4s2
Cor ogsaideachaidh −2, −1, +1,+2,+3,+4,+5,+6
1mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1 762.5
2mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1 1561.9
3mh lùth aidheonachaidh/kJ mol–1 2957

Is e eileamaid cheimigeach a tha ann an iarann le samhla Fe (Laideann: ferrum) agus àireamh atamach 26.

Is e meatailt trastach bog a tha ann. Tha ceithir isotòpaichean nàdarra aige, 54Fe (5.8%), 56Fe (91.8%), 57Fe (2.1%) agus 58Fe (0.3%).[1]

Eachdraidh[deasaich | deasaich an tùs]

Chleachdadh iarann san Èipheit mu thuairmse 3500 RC. Thàinig an t-iarann seo à dreagan.

Alotròpaichean[deasaich | deasaich an tùs]

Diagram-chruthan iarainn.

'S e an cruth as cumanta aig bruthaidhean àbhaisteach a tha ann α-iarann, no ferrit. Cha urrainn do 0.021% de charboin a ruith ann an α-iarann.

Ach eadar 910 °C is 1394 °C de theothachd tha iarann a' gabhail na γ-iarann, no austenit. Dh'ainmicheadh an cruth seo air William Chandler Roberts-Austen, eòlaiche ann an obair-mheatailt san 19mh linn. 'S urrainn do 2% de charboin a ruith anns an cruth seo. Tha e glè chudromach airson cinneasachadh stàilinn.

Cleachdadh[deasaich | deasaich an tùs]

Tha clach-iarainn ga theasachadh ann am fùirneis-iarainn. Tha sin a' cruthachadh iarainn mòlltaichte, mu 4% carbon, a tha brisg agus cruaidh. Ma tha iarann mòlltaichte ga theasachadh le Fe2O3 (haematit), tha sin a' cruthachadh iarann toinnte, mu 0.08% carbon, ach tha a' mhòr-chuid de chlach-iarainn a' dol na stàilinn.[2] Cleachdar iarann ann an gnìomhachas na togalach, mar as trice ann an stàilinn, air sgàth 's gu bheil stàilinn nas cruaidhe na iarann fìor-ghlan. Tha am pròiseas Haber a' cleachdadh co-thàthaidhean iarainn mar stuthan-chatailis.

Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]

  1. Atomic Weights and Isotopic Compositions for Iron”. National Institute of Standards and Technology. Air a thogail 11mh dhen Dàmhair 2016.
  2. Greenwood, N. N. ⁊ A. Earnshaw (1984): Chemistry of the Elements. Butterworth Heinemann. ISBN 0-7506-2832-4.