Tiriodh

A' coimhead siar gu Baigh Baile a' Phuill, tarsainn a' mhachair.

Seann taigh 'breac' air urachadh.

Iomhaigh dreagaire dha Tioraidh.

Tha eilean Thiriodh anns na h-Eileanan a-staigh, don iar-dheas air Eilean Cholla. Tha e suidhichte ann an Roinn Comhairle Earra-Ghaidheal agus Bhòid. 'S e eilean ìosal, torrach a th' ann agus a bharrachd air turasachd 's e croitearachd am beòshlaint as motha aig muinntir an eilein. Fhad 's a bha 770 duine a' fuireach ann an Tiriodh anns a' bhliadhna 2001, a rèir cunntas-sluaigh cha robh ach 653 duine a' fuireach anns an eilean ann an 2011. Tha tòrr luchd-labhairt na Gàidhlig ann an Tiriodh (38.3% a-rèir Cunntas-sluaigh 2011), ceudachd àrd airson nan Eileanan a-Staigh.

'S e Sgairinis prìomh-bhaile Thiriodh. Bidh bataichean-aiseig a' seòladh a Sgairinis gu ruige Àirigh nan Gobhar air Colla agus an t-Òban air tìr-mòr Alba. Tha cuideachd port-adhair beag faisg air a' bhaile. A-measg bailtean eile an eilein tha Haoidhnis agus Sanndaig, le taighean-tasgaidh beaga 'san dà chuid.

Tha Tiriodh cliùiteach air sgath an Dùin Mhòir, borg bhon chiad linn RC ann am Bhalla, Clach a' Choire, clach snaidhte àrsaidh agus airson eòin rubha Cheann a' Bhara. Thathar a' tighinn a Thiriodh cuideachd airson seòladh-clàir agus tha stèisean-rèadair air an eilean a tha a' cumail sùil air plèanaichean catharra.

Eachdraidh

Ann an 1770, 's ann le ceithir tuathanaich deug a bha air talamh a thraoghadh airson arbhair agus ionaltraidh a bha dàrna leth an eilein. Seach a bhith a' cur air falbh crodh beò (a bhiodh tric claoidhte as dèidh an turais fhada don mhargaidh agus air nach fhaighte prìsean àrda), thòisich iad air cur air falbh feòil-mhairt shaillte ann am baraillean, air an robh fèill na bu mhotha. Bha an corr den eilean air a chur a-mach air mhàl do dhà fhichead 's a còig buidhnean de dh'àitreabhaichean air tuathanasan co-chomuinn: buidhnean àiteachaidh a bh' air a bhith ann dh'fhaoidte o linn nan cinnidhean. Bhathar a' toirt seachad talamh-croit tro bhot bliadhnail agus bhathar a' taghadh cinn-latha cur agus buain le chèile. Chaidh aithris ann an 1774 gun robh muinntir Thiriodh well-clothed and well-fed, having an abundance of corn and cattle.

Chaidh port-adhair feachd an adhair (RAF) a thogail air Tiriodh tron Dàrna Cogadh agus chaidh a chleachdadh mar phort-adhair chatharra as dèidh a' Chogaidh. Bha cuideachd Stèisean-rèadair RAF aig Cill Choinnich agus fear eile aig Beinn Hogh. Bha stèisean-tamaill aig Goirtean Dhòmhnaill rompa seo agus as dèidh a' Chogaidh bha stèisean-reudair ROTOR aig an RAF aig Beinn Ghot. Tha toglaichean an eilein ainmeil, nam measg 'taighean dubha' agus 'taighean geala' - tha an seann tughadh fhathast air tòrr aca seo - agus na taighean 'breaca' nach fhaighear ach air an eilean, far a bheil an t-aol air a pheantadh geal.

Freumh an ainm

Tha cuid a' cumail a-mach gu bheil an t-ainm a' ciallachadh 'Eilean an Arbhair', air sgath mar a bhiodh Tiristich a' reic gràn do na manaich ann an Abaid Eilein I, air an ear-dheas, agus don Aba Calum Cille (b. 597), san t-siathamh linn. Bha grunn mhanachainn Crìosdail Ceilteach ann an Tiriodh fhèin aig aon am, agus tha clachan snaidhte ann an corra àite bhon linn seo, me. Teampull Naomh Phàdraig, Ceann a' Bhara (NL 938 401) agus Soiribidh (NL 984 416).

Bàrdachd Thirisdeach

Tha dà leabhar mu na bàird Thirisdeach

• Rev. Hector Campbell (1932) 'Na Bàird Thirisdeach' Stirling
• Eric Creegan & Donald W. MacKenzie (1978) 'Tiree Bards and Their Bardachd' Isle of Coll, Argyll: Society of West Highland & Island Historical Research ISBN 0906366003

Na Bàird Thirisdeach

• Dughallach, Donnchach (1841) "Laoidhean Spioradail a chum cuideachadh le Crabhadh nan Gael" Printed by John Niven & Son, Glasgow.

Eagar Earra Ghàidheal

(25.06.2010) Dh'fhoillsich Scottish Renewable Power, aig toiseach Ògmhios 2010, sgeama 's an amharc, a thogail tuathanas gaoithe de 500 muilnean air an Sgeir Mhòir 5km iar-dheas a Tiriodh. Cosgaidh an leasachadh seo mu £6,000,000,000 Breatannach agus tha dùil gun adhbharaich e àrdachadh sluagh an Eilein bho 800 daoine gu 1100 daoine, le ceudan a bharrachd air sin a' còmhnaidh air an eilean fad 's a bhios an obair togail a' dol air adhart.

Bratach

Bratach Thiriodh

Bhuannaich Dòmhnall Camshron à Sgairinis co-fharpais airson bratach ùr an eilein a dhealbhadh ann an 2018. Chaidh am bratach a thogail a' chiad turas 8 Sultain 2018.

Fiadh-bheatha

’S ann an Tiriodh a tha an àireamh as motha de thraoin ann an Albainn - 346 a-mach à 1059 a chaidh a chunntadh ann an Albainn ann an 2016.

Sgrìobhaidhean mun eilean ann an Gàidhlig

• Camshron, An t-Urr. Eachunn. (1938). 'Tiriodh', ann an Am Measg nam Bodach. Glaschu: An Comunn Gaidhealach. dd. 59-66.
• Meek, Dòmhnall (1980). 'Aimhreit an Fhearainn an Tiriodh, 1886', ann an Oighreachd agus Gabhaltas, deas. Dòmhnall MacAmhlaigh. Obar-Dheadhan: Roinn an Fhoghlaim Cheiltich Oilthigh Obar-Dheadhan. dd. 23-31.

Ceanglaichean a-mach

• Community Website - Duilleag oifigeil Thiriodh
• BBC Naidheachdan 2016-03-12: Seirbheisean adhair ùra do Thiriodh
• BBC Naidheachdan 2016-04-08: Leabharlann Thiriodh air a ghleidheadh (aithris-bhideo 2:24)
• BBC Naidheachdan 2016-10-28: Crìonadh anns na tha de dhaoine òg a' fuireach ann an Tiriodh (aithris-bhideo 2:37)
• BBC Naidheachdan 2017-01-17: “Botal” le teachdaireachd na bhroinn a' ruighinn Tiriodh (bho Inis Tìle) (aithris-bhideo 2:13)
• BBC Naidheachdan 2017-02-02: Leasachadh do chalaidhean Thiriodh
• BBC Naidheachdan 2017-01-01: Dòchas ann an Tiriodh gun tig piseach air an t-seirbheis eadar-lìn aca (aithris-bhideo 2:19)
• BBC Naidheachdan 2017-02-03: Seirbheisean adhair a bharrachd a Thiriodh
• BBC Naidheachdan 2017-02-08: Gàidhlig air ais aig Sgoil-àraich Thiriodh
• BBC Naidheachdan 2017-02-13: Gàidhlig Thiroidh (sgoil-àraich) (aithris-bhideo 2:36)
• BBC Naidheachdan 2022-07-08: Fèis Thiriodh a' comharrachadh 30 bliadhna (aithris-bhideo 2:28)

Na h-Eileanan a-staigh