Gottfried Wilhelm Leibnitz

Gottfried Wilhelm Leibnitz
Geheimrat (en)
court counsel (en)
Aulic Council (en)
Beatha
Breith	Leipzig, 1 dhen Iuchar 1646
Dùthaich	Electorate of Saxony
Ciad chànan	Gearmailtis
Bàs	Hànobhar, 14 dhen t-Samhain 1716
Àite-adhlacaidh	Neustädter Hof- und Stadtkirche St. Johannis (en)
Nàdar a’ bhàis	adhbharan nàdarra
Teaghlach
Athair	Friedrich Leibniz
Màthair	Catharina Schmuck
Cèile	no value
Foghlam
Foghlam	Thomasschule zu Leipzig (en) ; Alte Nikolaischule (Leipzig) (en) ; (1653 - 1661) ; Oilthigh Leipzig ; (1661 - 1666) : Feallsanachd, lagh; Oilthigh Jena ; (1663 - 1663) ; University of Altdorf (en) ; (1666 - 1667)
Àrd-fhoghlam	Baidealair nan Ealan; Maighstir nan Ealan; Baidealair ann an Lagh; habilitation (en) ; Doctor of Laws (en) ; Dotair Feallsanachd
Teusas	Dissertatio de arte combinatoria
Stiùiriche an teusais	Jakob Thomasius (en) ; Erhard Weigel (en) ; Bartholomäus Leonhard Schwendendörffer (en) ; Christiaan Huygens (en)
Oileanaich dotaireachd	Nicolas Malebranche (en) ; Christian Wolff (en) ; Jacob Bernoulli (en)
Cànain	Laideann; Gearmailtis; Fraingis; Eadailtis; Beurla; Duitsis; Eabhra
Luchd-teagaisg	Jakob Thomasius (en) ; Bartholomäus Leonhard Schwendendörffer (en) ; Erhard Weigel (en)
Oileanaich	Jacob Bernoulli (en) ; Johann Bernoulli (en) ; Raphael Levi Hannover (en)
Dreuchd
Dreuchd	matamataigear, lagh-eòlaiche, fiosaigiche, feallsanaiche, dioplomat, eachdraiche, leabhar-lannaiche, eòlaiche-ciùil, eadar-theangair, teòirigiche ciùil, sgrìobhadair, diplomatician (en) , bàrd, einnseanair, ainmh-eòlaiche, tasglannaiche, bith-eòlaiche, geòlaiche, policy advisor (en) , philosopher of law (en) agus loidsigiche
Àitichean-obrach	Leipzig, Hànobhar, Altdorf bei Nürnberg, Berlin, Vienna, Wolfenbüttel, An Ròimh, Paris agus Lunnainn
Fastaichean	Oilthigh Leipzig
Obraichean comharraichte	Discourse on Metaphysics (en) ; Théodicée (en) ; integral calculus (en) ; Stepped Reckoner (en) ; Q19234609 ; Monadology (en) ; Leibniz's notation (en) ; calculus ratiocinator (en) ; New Essays on Human Understanding (en)
Duaisean a fhuaras	liosta Ball den Chomann Rìoghail (19 dhen Ghiblean 1673) : Stepped Reckoner (en) ;
Buaidh	Platon, Blaise Pascal (en) , Giordano Bruno (en) , Thomas Aquinas (en) , Thomas Hobbes (en) , Aristoteles, Christiaan Huygens (en) , Maimonides, Confucius, Francisco Suárez (en) , Nicholas of Cusa (en) , Nicolas Malebranche (en) , Jacob Bernoulli (en) , Baruch Spinoza, René Descartes, Naomh Augustine à Hippo, Jakob Thomasius (en) , Anselm of Canterbury (en) , Nicolaus Steno (en) , Erhard Weigel (en) , John Amos Comenius (en) , Plotinus (en) , Ramon Llull (en) , Hypatia (en) , Pierre Gassendi (en) , Giovanni Pico della Mirandola (en) , Duns Scotus (en) , Jacques Bénigne Bossuet (en) agus Ibn Tufayl (en)
Ballrachd	Acadamh Pàpach nan Saidheansan; Acadamh Phruiseach nan Saidheansan; An Comann Rìoghail; Acadamh Fhrangach nan Saidheansan
Gluasad	rationalism (en)
Creideamh
Creideamh	Lutharanachd

B' e feallsanaiche agus matamataigear às a' Ghearmailt a bha ann an Gottfried Wilhelm Leibnitz.

Tha e ainmeil air sgàth 's gun do chruthaich e an comharradh àbhaisteach airson a' chalcalais, rinn e inneal airson rìomhaireachd agus sgrìobh e feallsanachd anns an robh coincheip de mhònadan.^[1]

Beatha[deasaich | deasaich an tùs]

Rugadh e ann an Leipzig 1 an t-Iuchar 1646. Dh'inntrig e an t-oilthigh nuair a bha e ach 14 bliadhna a dh'aois. Dh'ionnsaich e matamataig agus feallsanachd à Erhard Weigel aig Oilthigh Jena ach fhuair e dotaireachd ann an lagha ann an 1667. Rannsaich e matamataig agus fiosaig còmhla ri Christiaan Huygens ann an 1672 agus chaidh e dhan Comann Rìoghail ann an Lunnainn ann an 1673 agus thagh iad mar bhall e ann an 1673. Thaisbean e inneal rìomhaireachd ach cha do chur e crìoch air. Thill e gu Paris far an do dh'innlich e a' chomharradh ∫f(x) dx airson iontagrachaidh a tha sinn fhathast a' cleachdadh anns an latha an-diugh.^[1]^[2]

Chaidh e na leabhar-lannaiche agus comhairliche airson Diùc Hànobhar ann an 1676 agus mhair e an sin gus an do bhàsaich e 14 an t-Samhain 1716.

Strì ri Newton[deasaich | deasaich an tùs]

Dh'fhoillsich Leibnitz an obair aige air diofarachadh ann an 1684 agus air iontagrachadh ann an 1686. Ged a sgrìobh Isaac Newton air na cuspairean seo ann an 1671, cha do dh'fhoillsich Newton e agus chuir John Keill, matamataigear à Alba, mèirle-sgrìobhaidh air Leibnitz. Chuir comataidh a' Chomainn Rìoghail taic ri Newton ann an 1713 ach b' e Newton fhèin a sgrìobh an aithris!^[1] Sgrìobh Leibnitz gu Caroline à Anspach a bha na bana-phrionnsa na Cuimrigh aig an àm sin agus e a' toirt rabhadh an aghaidh Newton. Dh'iarr i eadar-theangachadh de Theodicé aig Leibnitz agus dh'eadar-theangaich Samuel Clarke e. Tha an co-sgrìobhachas eadar Leibnitz agus Clarke cudromach ann am feallsanachd saidheins.^[3]

Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 O'Connor, J J ⁊ Robertson, E F (An Dàmhair 1998): “Gottfried Wilhelm von Leibniz”. MacTutor. Oilthigh Chill Rìmhinn. Air a thogail 14mh dhen t-Sultain 2023.
↑ “Ag iontaigreadh abairtean sìmplidh ailseabrach - Iontagrachadh - Àrd Ìre Matamataig - BBC Bitesize”. BBC. Air a thogail 14mh dhen t-Sultain 2023.
↑ Brown, Gregory: “Caroline of Ansbach (1683-1737)”. Leibnitiana. Oilthigh Houston. Air a thogail 14mh dhen t-Sultain 2023.

[mactutor-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 O'Connor, J J ⁊ Robertson, E F (An Dàmhair 1998): “Gottfried Wilhelm von Leibniz”. MacTutor. Oilthigh Chill Rìmhinn. Air a thogail 14mh dhen t-Sultain 2023.

[bbc-2] “Ag iontaigreadh abairtean sìmplidh ailseabrach - Iontagrachadh - Àrd Ìre Matamataig - BBC Bitesize”. BBC. Air a thogail 14mh dhen t-Sultain 2023.

[3] Brown, Gregory: “Caroline of Ansbach (1683-1737)”. Leibnitiana. Oilthigh Houston. Air a thogail 14mh dhen t-Sultain 2023.

[1]

[2]

[3]