Jump to content

Co-aonta Warszawa

O Uicipeid
Aonadh, Sìth agus Sòisealtas!

B' e còrdadh co-obrachaidh agus cuideachaidh armailte dham buineadh dùthchannan Comannach na Roinn Eòrpa airson an cuid fèin-dìona dhearbhadh, an aghaidh bagairtean cogaidh nan dùthchannan an iar ri linn a' Chogaidh Fhuair, a bh' ann an Co-aonta Warszawa (Gu h-oifigeil: Còrdadh Càirdeis, Co-obrachaidh agus Cuideachaidh a-rèir a Chèile).

Eachdraidh

[deasaich | deasaich an tùs]

An dèidh crìoch oifigeil an Dàrna Cogaidh ann an 1945 thoisich còmhstri eile a mhair 44 bliadhna ris an canadh An Cogadh Fuar, mar a thuirt Winston Churchill (Seann Phrìomh Mhinistear na Rìoghachd Aonaichte a bha seo), ann an òraid a rinn e ann am Fulton ann an 1946,[1] nuair a nochd an Cuirtear Iarainn tarsainn na Roinn-Eòrpa. Bha ceannardan nan dùthchannan air an àirde an iar na Roinn-Eòrpa airson an siostam poileataigeach agus eaconomach a dhìon agus le sin thug iad gunnaichean 's a leithid air ais gu saighdearan Hitler a bha nam prìosanaich thall far an robh A' Ghearmailt fo bhuaidh nan Stàitean Aonaichte: B' e toiseach tòisichidh na Bundeswehr - Arm na Gearmailte an Iar.[2] Ann an 1954 dhiùltadh iarrtas an USSR ballrachd NATO fhaighinn.[3] Bhathar dhen bheachd, san taobh eile nan crìochan, gu robh sin cunnartach dha na dùthchannan a bha fo bhuaidh an USSR agus le sin chaidh buidheann-dìona a chur air dòigh air 1 an Cèitean 1955 ann an Warszawa[4] agus cha do bhris e às a chèile ach ann an 1991.

Cha robh a h-uile dùthaich Comannach na bhall. Aig deireadh a' Chogaidh, cha robh saighdear neo saighdear Sobhiatach ann an Iùgoslabhia neo Albàinia agus anns na dùthchannan chuir na Comannaich ruaig aig na Nàsaich às aonais cuideachaidh bhon ear.[5] Fiù 's fhuair iad taic à Breatainn airson na Gearmailtich a shabaid. le sin, cha do ghabh Iùgoslaibhia idir ris a' Cho-aonta agus ghabh Albàinia ris dìreach o chionn 's gur robhar an dùil gum beireadh Iùgoslaibhia fhèin ionnsaigh orra.[6] Dh' fhàg Albàinia an Co-aonta ann an 1968[7] leis gu robh iad air an aon ràmh ris Sluagh-Phoblachd na Sìne ri linn trioblaid eadar an USSR agus Sìona. A bharrachd air sin, sheas Nicolae Ceauşescu an aghaidh na rinn an Co-aonta ann an ann an 1969.[8] Fiù' s thug e air an Co-aonta a chuid fheachd a thoirt a-mach à Romàinia. Sheachdain Iùgoslaibhia, Albàinia agus Romàinia smachd nan Sobhiatach ach bha an t-slighe air adhart romhpa mòran na bu dhorra an dèidh 1989.

Bha prìomh-oifisean na buidhne suidhichte ann am Mosgo, far an robh Comataidh Measaidh Poileataigeach a ghabhadh a-steach gach uile dùthaich-buill.[9] Bha aig a' Chomadaidh ri gnothach poileataigeach rèiteachadh taobh a-staigh neo taobh a-muigh a' Cho-aonta, nan robh sin feumach dha. A thuilleadh air sin, b' e daoine às an USSR an fheadhainn na bu chumhachdaile na comataidh.[10] 'S ann ann an dòigh seo a dhèanadh an USSR cinnteach gum biodh a' bhuidheann a gabhail ri a chuid leas a thaobh poileataigs nan dùthchannan cèin. A bharrachd air sin, bha an USSR feumach oirre airson bac a chur air saobhadh ideòlach bhon mhodal Sobhiatach eadar na dùthchannan-buill.[11] Rinn e a' chùis turas neo dhà. Mar eisimpleir, thug e ionnsaigh air An Ungair ann an 1956[12] air An t-Seic-Slòbhac ann an 1969.[13] A dh'aindeoin sin, cha tug an Co-aonta ionnsaigh air A' Phòlainn ann an 1981,[14] is iad a' leigeil Riaghaltas na Pòlainne a' chùis a rèiteachadh na aonar.

Thoisich còmhraidhean eadar NATO agus an Co-aonta airson pròiseas dì-armachadh a chur air bhog mean air mhean aig deireadh nan 80an. Cha tachradh sin às aonais an sàr obair phoileataigeach a rinn Mikhail Gorbachev,[15] agus b' esan a lughdaich feachdan na USSR a bha anns na dùthchannan air àirde an ear na Roinn-Eòrpa. Chuir ar-a-maich a thachairt as t-fhoghar 1989 agus briseadh à chèile an USSR fhèin crìoch air Co-mhaoineas agus agus mar sin,[16] chaidh an Co-aonta Warszawa à bhith air 1 an t-Iuchar 1991 ann am Pràg, nuair a chuir dùthchannan-buill a' Cho-aonta ainmean gu sgrìobhainn a chuir crìoch oifigeil air.[17] An ceann dìreach ochd bliadhna, air 12 am Màrt 1999, dh'aonaich An t-Seic, An Ungair agus A' Phòlainn gu NATO. Rinn An t-Slòbhac, Romània, Bulgàiria, Eastonia, Lettonia agus Lituania an aon rud ann an 2004. Mu dheireadh thall ghabh Albàinia agus Poblachd na Cròthaise ri NATO ann an 2009.[18]

Feachdan Armaichte Stàitean a' Cho-aonta Warzsawa (1990)

[deasaich | deasaich an tùs]

Mar a chithear anns na figearan a leanas, b' e feachdan agus stuth armaichte an Aonaidh Shobhiataich mòran na bu mhò agus mòran na b' fheàrr na bha aig buill eile a' Cho-aonta uile gu lèir.

Dùthaich USSR A' Phòlainn An t-Seic-Slòbhac DDR An Ungair Bulgàiria Romàinia Uile gu Lèir
Saighdearan 2 458 000 347 000 199 700 173 100 106 800 117 500 171 000 3 573 100
Tancaichean 41 580 3330 4585 3140 1435 2200 3200 59 470
Càraichean arm. 45 000 4855 4900 5900 2310 2365 5000 70 330
Rocaidean 1121 81 77 80 27 72 50 1508
Plèanaichean 5955 480 407 307 113 234 380 7876

Buill

[deasaich | deasaich an tùs]

Ghabh gach uile dùthaich Comannach san Roinn-Eòrpa ris a' Cho-aonta ach Iùgoslaibhia, a leanadh a slighe fhèin.[19] A bharrachd air sin, dh' fhàg dà dhùthaich an Co-aonta agus chuir Romàinia feachdan an USSR a-mach às an dùthaich.

Ainmean a' Cho-aonta

[deasaich | deasaich an tùs]
  • Albàinis: Pakti i miqësisë, bashkëpunimit dhe i ndihmës së përbashkët
  • Bulgàiris: Договор за дружба, сътрудничество и взаимопомощ
  • Gearmailtis: Vertrag über Freundschaft, Zusammenarbeit und gegenseitigen Beistand
  • Pòlais: Układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej
  • Seacais: Smlouva o přátelství, spolupráci a vzájemné pomoci
  • Slobhacais: Zmluva o priateľstve, spolupráci a vzájomnej pomoci
  • Ròmainis: Tratatul de prietenie, cooperare şi asistenţă mutuală
  • Ruisis: Договор о дружбе, сотрудничестве и взаимной помощи
  • Ungairis: Barátsági, együttműködési és kölcsönös segítségnyújtási szerződés

Iomraidhean

[deasaich | deasaich an tùs]
  1. ↑ John Clare
  2. ↑ Planet Wissen
  3. ↑ Oilthigh Wisconsin
  4. ↑ Live 2 Times
  5. ↑ Znaci
  6. ↑ History Studies
  7. ↑ Avizora
  8. ↑ Ziare
  9. ↑ The Wilson Centre
  10. ↑ RMF 24
  11. ↑ Ryszard Kałużny: Układ Warszawski 1955 - 1991, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych 2008
  12. ↑ Gyorkei J, Horvath M, Soviet Military Intervention in Hungary, 1956, Central European University Press, Budapest, 1999
  13. ↑ Der Spiegl
  14. ↑ Perspectiva
  15. ↑ History
  16. ↑ El Orbita
  17. ↑ Poslanecká Sněmovna Parlamentu České Republiky
  18. ↑ The Nation
  19. ↑ Universidad Complutense de Madrid
Air a tharraing à "https://gd.wikipedia.org/w/index.php?title=Co-aonta_Warszawa&oldid=576544"