Edwin Morgan

Edwin Morgan
The Scots Makar (en) 2004 - 2010
Beatha
Breith	Glaschu, 27 dhen Ghiblean 1920
Dùthaich	Alba
Bàs	Glaschu, 17 dhen Lùnastal 2010
Nàdar a’ bhàis	adhbharan nàdarra (am fiabhras-clèibhe)
Foghlam
Foghlam	Oilthigh Ghlaschu Stonelaw High School (en)
Cànain	Beurla
Dreuchd
Dreuchd	cànanaiche, bàrd, eadar-theangair, sgrìobhadair, breithniche litreachais, neach-teagaisg oilthigh, sgrìobhadair ficsein shaidheansail agus visual poet (en)
Fastaichean	Oilthigh Ghlaschu
Duaisean a fhuaras	liosta Oifigear Òrd Impireachd Bhreatainn Cholmondeley Award Queen's Gold Medal for Poetry ball Comann Rìoghail Dhùn Èideann Fellow of the Royal Society of Literature Saltire Awards  (1983)
Ballrachd	Comann Rìoghail Dhùn Èideann Comann Rìoghail an Litreachais
Gluasad	Ath-bheòthachadh na h-Alba
Gnè ealain	bàrdachd
Seirbheis san arm
Meur an airm	Arm Bhreatainn
Strì	An Dàrna Cogadh
edwinmorgan.com

'S e bàrd is eadar-theangair Albannach a bha ann an Edwin George Morgan FRSE, OBE, (Glaschu, 27 an Giblean 1920–Glaschu 17 an Lùnasdal 2010) is e ceangailte leis an Ath-Bheòthachadh Albannach. Tha e aithnichte mar aon de na bàird Albannach as cudthromaiche den fhicheadamh linn. 'S ann ann an 2004 a chaidh ainmeachadh mar a' chiad bhàrd nàiseanta na h-Alba: Am Prìomh-Bhàrd Albannach.

Beatha agus dreuchd

Rugadh Morgan ann an Glaschu agus thogadh e anns An Ruadh-Ghleann. B' e clèirich a bha na phàrantan. Mar phàisde cha robh mòran leabhraichean san taigh, agus cha robh e ceangailte ri daoine litreachail idir na bu mhotha. Bha e aithnichte mar 'eòlaiche' aig an sgoil. Dhearbh e air a phàrantan airgead a thoirt don bhallrachd aige air iomadach buidheann litreachais ann an Glaschu. Thuirt e gum b' e 'taisbeanadh' dha The Faber Book of Modern Verse (1963), bliadhnaichean às dèidh sin.

Chaidh Morgan gu Oilthigh Ghlaschu ann an 1937. B' ann anns an Oilthigh a dh'ionnsaich e Fraingis is Ruisis, fhad 's a dh'fhèin-ionnsaich e Gearmailtis is Eadailtis cuideachd. Às dèidh briseadh foghlaim gus seirbhis a dhèanamh san dàrna Cogadh Mhòr mar ghearanaiche cogaiseach neo-choimhliche anns a' Bhuidheann-Airm Leigheach an Airm Rìoghail. Cheumnaich e ann an 1947 agus dh'obraich e mar òraidiche aig an aon Oilthigh gus an do leig e dheth obair ann an 1980.

Dhealbh Morgan a ghnèitheachd, bhon chiad dol a-mach, ann an Nothing Not Giving Messages: Reflections on his Work and Life (1990) ann an agallamh le Crìsdean Mac 'Ille-Bhàin. Sgrìobh e iomadach dàn gaoil ainmeil; am measg Strawberries agus The Unspoken, far nach robh gnè aig a rùn. B' e an adhbhar laghail don a' shin aig an àm, ach, cuideachd, amas choitcheannachd, mar a mhìnich e ann an agallamh le Marshall Mac an Fhùcadair. Aig fosgladh an Ionad LGDE (Leasbach, Gèidh, Dà-ghnèitheach agus Eadar-ghnèitheach) Ghlaschu ann an 1995, leugh e dàn a sgrìobh e gu sònraichte airson an tachartais, agus fhrithealaich e e mar thìodhlac.

B' ann ann an 2002 a chaidh ainmeachadh mar phàtran Our Story Scotland. Aig fosgladh na Pàrlamaid Albannaich ann an Dùn Èideann, air 9mh den Dàmhair 2004, leugh Liz Lochhead dàn a sgrìobh Morgan gu sònraichte airson an tachartais sin, cuideachd. Chaidh a h-ainmeachadh-se mar an neach-leantainn aige is Prìomh Bhàrd Albannach aig Deireadh-gheamraidh 2011.

A bheatha a' tighinn gu crìch, fhuair Morgan luchd-leughaidh ùr às dèidh co-obrachadh a dhèanamh leis a' chòmhlan-ciùil Albannach Idlewild air an clàradh The Remote Part. Aig deireadh an òrain mu dheireadh, In Remote Part / Scottish Fiction, leugh e an dàn Scottish Fiction a chaidh a sgrìobhadh gu sònraichte airson an òrain fhèin.

B' ann ann an 2007 a thug e dà dhàn dhan dhuanaire Ballads of the Book, agus chruthaich mòran bhàrd Albannach dàin a chaidh a thionndadh gu òrain le luchd-ciùil Albannach. B' e na h-òrain aig Morgan The Good Years agus The Weight of Years a thaisbeanaich Karine Polwart is Idlewild. Thug Séamus Ó hEighnigh, urram foirmeil dha, mar phàirt den chèilidh aige ann an 2005 agus Ó hEighnigh na phrìomh bhàrd Nobel.

Chaidh Morgan a chùram ann an taigh còmhnaidheil oir bha tinneas air. Dh'fhoillsich e cruinneachadh anns a Ghiblean 2010, leis an tiotal Dreams and Other Nightmares, mìosan ro a bhàs, gus comharrachadh a dhèanamh air ochdamh là-breith. Mus do chaochail e, b' e an marainniche mu dheireadh nan Seachdnar Mòr litreachail (am measg, Aodh MacDiarmaid, Robert Garioch, Tormod MacThaoidhg, Iain Mac a' Ghobhainn, Deòrsa Mac Iain Deòrsa is Somhairle MacGill-Eain).

B' ann air 17mh den Lùnasdal 2010 a chaidh Edwin Morgan às a rathad, leis a' ghreim mhòr. Bha e ochdad bliadhna dh'aois. Sgaoil Leabharlann Bàrdachd Albannaich am fios anns a' mhadainn. Chaidh ùmhlachdan a thoirt le luchd-poileataigs mar Ailig Salmond is Iain Gray agus Carole Ann Ní Dhubhthaigh, Prìomh Bhàrd na Rìoghachd Aonaichte.

B' ann air 22mh den Dàmhair a mhìnich Ailig Salmond, anns an òraid aige aig a' Cho-labhairt a' Phartaidh Nàiseanta, gun do chuir Mòrgan £918,000 dhan Phartaidh mar ath-dhealbhachd. An ath là chaidh fhoillseachadh gun cleachdadh an tìodhlac airson an iomairt chunntas-bheachd aig a' Phartaidh. Dh'fhàg Morgan £45,000 gu iomadach caraid, seann cho-obraichean agus buidhnean carthannais agus £1 millean son cruthachadh duais bliadhnail airson nam bàrd òga ann an Alba.

Bàrdachd

Chleachd Morgan diofar chruinneachaidhean is stoidhlichean, am measg duanagan is bàrdachd chruadhtain. Chaidh a dhuanaire fhoillseachadh ann an 1990. Cuideachd, dh'eadar-theangaich e bho iomadach cànan cèin, am measg Ruisis, Ungairis, Fraingis, Eadailtis, Laideann, Spàinntis, Portagailis, Gearmailtis agus Seann Bheurla (Beowulf). Chaidh mòran aca a chruinneachadh ann an Rites of Passage: Selected Translations (1976). 'S e an tionndadh Beowulf aige am eadar-theangachadh coitcheann ann an Aimearaga.

Bha buaidh mhòr aig na bàrd beat Aimeireagach air Morgan, leis am beachdan is cainnt shimplidh is fosgailte mar chomharradh a chuid obrach. B' ann ann an 1968 a sgrìobh e dàn leis an tiotal Starlings In George Square. Leughadh an dàn mar bheachd air an t-seachdnadh aig a' phoball a thaobh iomlanachadh nan duine à thall thairis. Air an làimh eile, thuig feadhainn eile blas Bun-os-cionn Ruis agus gum b' ann an Stalin a bha Starlings.

Ceanglaichean a-mach

• Edwin Morgan