Duais Nobel ann an Leigheas

'S e Duais Nobel ann an Leigheas an Duais as cudromaiche san t-saoghail airson rannsachadh fìor-mhath anns an leigheas no anns a' bheò-eòlas (Suainis: Nobelpriset i fysiologi eller medicin). 'S e aon de na còig duaisean a chuir Alfred Nobel air bhonn anns an tiomnadh aige ann am 1895 (Ceimigeachd, Leigheas, Litreachas, Fiosaigs agus Sìth).^[1]

Bidh an Karolinska Institute anns an t-Suain a' dèanamh an taghaidh agus bidh iad a' toirt an duais do na luchd-rannsachaidh gach bliadhna. Bheirear seachad e air 10 an Dùbhlachd mar cuimhneachan bliadhnail air bàs Nobel.^[2] Bha naoi bliadhnaichean ann nuair nach deach an Duais a thoirt seachad (1915–1918, 1921, 1925, 1940–1942).

Gheibhear gach buannaiche bonn-cuimhne, dioplòma, agus suim airigd a dh'atharraich thar nam bliadhnaichean.^[3] 'S e Emil Adolf von Behring às a' Ghearmailt a' chiad duine a fhuair a' chiad Duais ann an 1901.

An Dioplòma aig Cournand, Forssmann & Richards

Nuair a bhuannaich Gerhard Domagk (1939), às a' Ghearmailt, cha do leag an Riaghaltas Gearmailteach leis an duais a ghabhail. Fhuair e an dèidh greis am bonn-cuimhne agus dioplòma ach cha d'fhuair e an t-airgead.^[4]

Tha dà bhoireannach deug air an duais a bhuannachadh: Gerty Cori (1947), Rosalyn Yalow (1977), Barbara McClintock (1983), Rita Levi-Montalcini (1986), Gertrude B. Elion (1988), Christiane Nüsslein-Volhard (1995), Linda B. Buck (2004), Françoise Barré-Sinoussi (2008), Elizabeth H. Blackburn (2009), Carol W. Greider (2009), May-Britt Moser (2014) agus Tu Youyou.^[5]

Buannaichean[deasaich | deasaich an tùs]

1901–1950[deasaich | deasaich an tùs]

Bliadhna	Buannaiche		Dùthaich
1901		Emil Adolf von Behring	A' Ghearmailt
1902		Sir Ronald Ross	Rìoghachd Aonaichte Na h-Innseachan
1903		Niels Ryberg Finsen	An Danmhairg (Na h-Eileanan Fàro)
1904		Ivan Petrovich Pavlov	An Ruis
1905		Robert Koch	A' Ghearmailt
1906		Camillo Golgi	An Eadailt
1906		Santiago Ramón y Cajal	An Spàinn
1907		Charles Louis Alphonse Laveran	An Fhraing
1908		Ilya Ilyich Mechnikov	An Ruis
1908		Paul Ehrlich	A' Ghearmailt
1909		Emil Theodor Kocher	An Eilbheis
1910		Albrecht Kossel	A' Ghearmailt
1911		Allvar Gullstrand	An t-Suain
1912		Alexis Carrel	An Fhraing
1913		Charles Richet	An Fhraing
1914		Robert Bárány	An Ostair
1915	gun duais
1916
1917
1918
1919		Jules Bordet	A' Bheilg
1920		Schack August Steenberg Krogh	An Danmhairg
1921	gun duais
1922		Archibald Vivian Hill	Rìoghachd Aonaichte
1922		Otto Fritz Meyerhof	A' Ghearmailt
1923		Sir Frederick Grant Banting	Canada
1923		John James Rickard Macleod	Canada
1924		Willem Einthoven	Na Tìrean Ìsle
1925	gun duais
1926		Johannes Andreas Grib Fibiger	An Danmhairg
1927		Julius Wagner-Jauregg	An Ostair
1928		Charles Jules Henri Nicolle	An Fhraing
1929		Christiaan Eijkman	Na Tìrean Ìsle
1929		Sir Frederick Gowland Hopkins	Rìoghachd Aonaichte
1930		Karl Landsteiner	An Ostair
1931		Otto Heinrich Warburg	A' Ghearmailt
1932		Sir Charles Scott Sherrington	Rìoghachd Aonaichte
1932		Edgar Douglas Adrian	Rìoghachd Aonaichte
1933		Thomas Hunt Morgan	na Stàitean Aonaichte
1934		George Hoyt Whipple	na Stàitean Aonaichte
		George Richards Minot	na Stàitean Aonaichte
		William Parry Murphy	na Stàitean Aonaichte
1935		Hans Spemann	A' Ghearmailt
1936		Sir Henry Hallett Dale	Rìoghachd Aonaichte
1936		Otto Loewi	An Ostair
1937		Albert Szent-Györgyi von Nagyrapolt	Hungary
1938		Corneille Jean François Heymans	A' Bheilg
1939		Gerhard Domagk	A' Ghearmailt
1940	gun duais
1941
1942
1943		Henrik Dam	An Danmhairg
1943		Edward Doisy	na Stàitean Aonaichte
1944		Joseph Erlanger	na Stàitean Aonaichte
1944		Herbert Spencer Gasser	na Stàitean Aonaichte
1945		Sir Alexander Fleming	Rìoghachd Aonaichte
		Sir Ernst Boris Chain	Rìoghachd Aonaichte
		Howard Walter Florey	Astràilia
1946		Hermann Joseph Muller	na Stàitean Aonaichte
1947		Carl Ferdinand Cori	na Stàitean Aonaichte
		Gerty Theresa Cori, née Radnitz	na Stàitean Aonaichte
		Bernardo Alberto Houssay	An Argantain
1948		Paul Hermann Müller	An Eilbheis
1949		Walter Rudolf Hess	An Eilbheis
1949		António Caetano Egas Moniz	A' Phortagail
1950		Philip Showalter Hench	na Stàitean Aonaichte
	Faidhle:Edward Calvin Kendall nobel.jpg	Edward Calvin Kendall	na Stàitean Aonaichte
		Tadeusz Reichstein	An Eilbheis A' Phòlainn

1951–2000[deasaich | deasaich an tùs]

Bliadhna	Buannaiche		Dùthaich
1951		Max Theiler	Afraga a Deas
1952		Selman Abraham Waksman	na Stàitean Aonaichte
1953		Sir Hans Adolf Krebs	Rìoghachd Aonaichte
1953		Fritz Albert Lipmann	na Stàitean Aonaichte
1954		John Franklin Enders	na Stàitean Aonaichte
		Frederick Chapman Robbins	na Stàitean Aonaichte
	Faidhle:Thomas Huckle Weller.jpg	Thomas Huckle Weller	na Stàitean Aonaichte
1955		Axel Hugo Theodor Theorell	An t-Suain
1956		André Frédéric Cournand	na Stàitean Aonaichte
		Werner Forssmann	A' Ghearmailt an Iar
		Dickinson W. Richards	na Stàitean Aonaichte
1957		Daniel Bovet	An Eadailt
1958	Faidhle:George Wells Beadle.jpg	George Wells Beadle	na Stàitean Aonaichte
	Faidhle:Edward Lawrie Tatum nobel.jpg	Edward Lawrie Tatum	na Stàitean Aonaichte
		Joshua Lederberg	na Stàitean Aonaichte
1959		Arthur Kornberg	na Stàitean Aonaichte
1959		Severo Ochoa	An Spàinn
1960		Sir Frank Macfarlane Burnet	Astràilia
1960		Sir Peter Brian Medawar	Braisil Rìoghachd Aonaichte
1961		Georg von Békésy	na Stàitean Aonaichte
1962		Francis Harry Compton Crick	Rìoghachd Aonaichte
		James Dewey Watson	na Stàitean Aonaichte
		Maurice Hugh Frederick Wilkins	Sealainn Nuadh Rìoghachd Aonaichte
1963		Sir John Carew Eccles	Astràilia
		Sir Alan Lloyd Hodgkin	Rìoghachd Aonaichte
		Sir Andrew Fielding Huxley	Rìoghachd Aonaichte
1964		Konrad Bloch	na Stàitean Aonaichte
1964		Feodor Lynen	Poblachd Fheadarail na Gearmailte
1965		François Jacob	An Fhraing
		André Lwoff	An Fhraing
		Jacques Monod	An Fhraing
1966		Peyton Rous	na Stàitean Aonaichte
1966	Faidhle:Charles Brenton Huggins nobel.jpg	Charles Brenton Huggins	na Stàitean Aonaichte
1967		Ragnar Granit	Suòmaidh/An t-Suain
		Haldan Keffer Hartline	na Stàitean Aonaichte
		George Wald	na Stàitean Aonaichte
1968		Robert W. Holley	na Stàitean Aonaichte
		Har Gobind Khorana	Na h-Innseachan
		Marshall W. Nirenberg	na Stàitean Aonaichte
1969		Max Delbrück	na Stàitean Aonaichte
		Alfred D. Hershey	na Stàitean Aonaichte
		Salvador E. Luria	An Eadailt na Stàitean Aonaichte
1970		Julius Axelrod	na Stàitean Aonaichte
		Ulf von Euler	An t-Suain
		Sir Bernard Katz	Rìoghachd Aonaichte
1971		Earl W. Sutherland, Jr.	na Stàitean Aonaichte
1972		Gerald M. Edelman	na Stàitean Aonaichte
1972	[[Faidhle:\|75px]]	Rodney R. Porter	Rìoghachd Aonaichte
1973		Karl von Frisch	Poblachd Fheadarail na Gearmailte
		Konrad Lorenz	An Ostair
		Nikolaas Tinbergen	Rìoghachd Aonaichte
1974		Albert Claude	A' Bheilg
		Christian de Duve	A' Bheilg
		George E. Palade	Romàinia
1975		David Baltimore	na Stàitean Aonaichte
		Renato Dulbecco	An Eadailt na Stàitean Aonaichte
		Howard Martin Temin	na Stàitean Aonaichte
1976		Baruch S. Blumberg	na Stàitean Aonaichte
1976		D. Carleton Gajdusek	na Stàitean Aonaichte
1977		Roger Guillemin	na Stàitean Aonaichte
		Andrew V. Schally	na Stàitean Aonaichte
		Rosalyn Yalow	na Stàitean Aonaichte
1978		Werner Arber	An Eilbheis
		Daniel Nathans	na Stàitean Aonaichte
		Hamilton O. Smith	na Stàitean Aonaichte
1979		Allan M. Cormack	South Africa
1979		Sir Godfrey N. Hounsfield	Rìoghachd Aonaichte
1980		Baruj Benacerraf	Venezuela
		Jean Dausset	An Fhraing
		George D. Snell	na Stàitean Aonaichte
1981		Roger W. Sperry	na Stàitean Aonaichte
		David H. Hubel	Canada
		Torsten N. Wiesel	An t-Suain
1982		Sune Bergström	An t-Suain
		Bengt Samuelsson	An t-Suain
		Sir John R. Vane	Rìoghachd Aonaichte
1983		Barbara McClintock	na Stàitean Aonaichte
1984		Niels K. Jerne	An Danmhairg
		Georges J.F. Köhler	Poblachd Fheadarail na Gearmailte
		César Milstein	An Argantain Rìoghachd Aonaichte
1985		Michael S. Brown	na Stàitean Aonaichte
1985		Joseph L. Goldstein	na Stàitean Aonaichte
1986		Stanley Cohen	na Stàitean Aonaichte
1986		Rita Levi-Montalcini	An Eadailt
1987		Susumu Tonegawa	Iapan
1988		Sir James W. Black	Rìoghachd Aonaichte
		Gertrude B. Elion	na Stàitean Aonaichte
		George H. Hitchings	na Stàitean Aonaichte
1989		J. Michael Bishop	na Stàitean Aonaichte
1989		Harold E. Varmus	na Stàitean Aonaichte
1990		Joseph E. Murray	na Stàitean Aonaichte
1990		E. Donnall Thomas	na Stàitean Aonaichte
1991		Erwin Neher	Poblachd Fheadarail na Gearmailte
1991		Bert Sakmann	Poblachd Fheadarail na Gearmailte
1992		Edmond H. Fischer	An Eilbheis na Stàitean Aonaichte
1992		Edwin G. Krebs	na Stàitean Aonaichte
1993		Sir Richard J. Roberts	Rìoghachd Aonaichte
1993		Phillip A. Sharp	na Stàitean Aonaichte
1994		Alfred G. Gilman	na Stàitean Aonaichte
1994		Martin Rodbell	na Stàitean Aonaichte
1995		Edward B. Lewis	na Stàitean Aonaichte
		Christiane Nüsslein-Volhard	Poblachd Fheadarail na Gearmailte
		Eric F. Wieschaus	na Stàitean Aonaichte
1996		Peter C. Doherty	Astràilia
1996		Rolf M. Zinkernagel	An Eilbheis
1997		Stanley B. Prusiner	na Stàitean Aonaichte
1998		Robert F. Furchgott	na Stàitean Aonaichte
		Louis J. Ignarro	na Stàitean Aonaichte
		Ferid Murad	na Stàitean Aonaichte
1999		Günter Blobel	A' Ghearmailt/na Stàitean Aonaichte
2000		Arvid Carlsson	An t-Suain
		Paul Greengard	na Stàitean Aonaichte
		Eric R. Kandel	na Stàitean Aonaichte

2001–an latha an-diugh[deasaich | deasaich an tùs]

Bliadhna		Dùthaich
2001	Leland H. Hartwell	na Stàitean Aonaichte
	Sir Tim Hunt	Rìoghachd Aonaichte
	Sir Paul M. Nurse	Rìoghachd Aonaichte
2002	Sydney Brenner	Afraga a Deas
	H. Robert Horvitz	na Stàitean Aonaichte
	Sir John E. Sulston	Rìoghachd Aonaichte
2003	Paul Lauterbur	na Stàitean Aonaichte
2003	Sir Peter Mansfield	Rìoghachd Aonaichte
2004	Richard Axel	na Stàitean Aonaichte
2004	Linda B. Buck	na Stàitean Aonaichte
2005	Barry J. Marshall	Astràilia
2005	J. Robin Warren	Astràilia
2006	Andrew Z. Fire	na Stàitean Aonaichte
2006	Craig C. Mello	na Stàitean Aonaichte
2007	Mario R. Capecchi	na Stàitean Aonaichte
	Sir Martin J. Evans	Rìoghachd Aonaichte
	Oliver Smithies	na Stàitean Aonaichte
2008	Harald zur Hausen	A' Ghearmailt
	Françoise Barré-Sinoussi	An Fhraing
	Luc Montagnier	An Fhraing
2009	Elizabeth H. Blackburn	na Stàitean Aonaichte Astràilia
	Carol W. Greider	na Stàitean Aonaichte
	Jack W. Szostak	na Stàitean Aonaichte
2010	Sir Robert G. Edwards	Rìoghachd Aonaichte
2011
	Bruce A. Beutler	na Stàitean Aonaichte
	Jules A. Hoffmann	An Fhraing
	Ralph M. Steinman	na Stàitean Aonaichte Canada
2012	Sir John B. Gurdon	Rìoghachd Aonaichte
2012	Shinya Yamanaka	Iapan
2013	James E. Rothman	na Stàitean Aonaichte
	Randy W. Schekman	na Stàitean Aonaichte
	Thomas C. Südhof	na Stàitean Aonaichte
2014	John O'Keefe	na Stàitean Aonaichte Rìoghachd Aonaichte
	May-Britt Moser	Nirribhidh
	Edvard I. Moser	Nirribhidh
2015	William C. Campbell	Èirinn
	Satoshi Ōmura	An t-Seapan
	Tu Youyou	Sluagh-Phoblachd na Sìne
2016	Yoshinori Ohsumi	An t-Seapan
2017	Jeffrey Hall	Na Stàitean Aonaichte
	Michael Rosbash	Na Stàitean Aonaichte
	Michael Young	Na Stàitean Aonaichte
2018	James Allison	Na Stàitean Aonaichte
2018	Tasuku Honju	Iapan
2019	William Kaelin Jr	Na Stàitean Aonaichte
	Sir Peter Radcliffe	Sasainn
	Gregg Semenza	Na Stàitean Aonaichte
2020	Harvey Alter	Na Stàitean Aonaichte
	Michael Houghton	Sasainn
	Charles Rice	Na Stàitean Aonaichte
2021	David Julius	Na Stàitean Aonaichte
2021	Ardem Patapoutian	Leabanon
2022	Svante Pääbo	An t-Suain
2023	Katalin Karikó	An Ungair agus na Stàitean Aonaichte
2023	Drew Weissman	Na Stàitean Aonaichte

Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]

↑ “Alfred Nobel–The Man Behind the Nobel Prize”. Nobel Foundation. Air a thogail 21mh dhen t-Samhain 2008.
↑ “The Nobel Prize Award Ceremonies”. Nobel Foundation. Air a thasglannadh [o http://nobelprize.org/award_ceremonies/] 22mh dhen Lùnasdal 2008. Air a thogail 21mh dhen t-Samhain 2008.
↑ “The Nobel Prize”. Nobel Foundation. Air a thogail 21mh dhen t-Samhain 2008.
↑ “Nobel Laureates Facts”. Nobelprize.org. Air a thogail 21mh dhen t-Samhain 2008.
↑ “Women Nobel Laureates”. Fonndas Nobel. Air a thogail 6mh dhen Dàmhair 2015.

Tha dealbhan ann an Wikimedia Commons cuideachd a tha ceangailte ris an aiste seo:

Duais Nobel ann an Leigheas

Ceanglaichean a-mach[deasaich | deasaich an tùs]

“Gach buannaiche Nobel ann an Leigheas” (Beurla). Fonndas Nobel. Air a thogail 24mh dhen t-Sultain 2015.
“Buannaichean Duais Nobel a rèir roinn-seòrsa (beò-eòlas no leigheas)” (Beurla). Encyclopædia Britannica. Air a thogail 15mh dhen Dàmhair 2008.

[1] “Alfred Nobel–The Man Behind the Nobel Prize”. Nobel Foundation. Air a thogail 21mh dhen t-Samhain 2008.

[2] “The Nobel Prize Award Ceremonies”. Nobel Foundation. Air a thasglannadh [o http://nobelprize.org/award_ceremonies/] 22mh dhen Lùnasdal 2008. Air a thogail 21mh dhen t-Samhain 2008.

[3] “The Nobel Prize”. Nobel Foundation. Air a thogail 21mh dhen t-Samhain 2008.

[4] “Nobel Laureates Facts”. Nobelprize.org. Air a thogail 21mh dhen t-Samhain 2008.

[5] “Women Nobel Laureates”. Fonndas Nobel. Air a thogail 6mh dhen Dàmhair 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]