Niall MacLeòid
| Niall MacLeòid | |
|---|---|
| Beatha | |
| Breith | 1843 |
| Dùthaich |
 Rìoghachd Aonaichte |
| Bàs | 1913 |
| Foghlam | |
| Cànain | Gàidhlig |
| Dreuchd | |
| Dreuchd | sgrìobhadair agus bàrd |
Rugadh Niall MacLeòid (1843–1913) ann an Gleann Dail, An t-Eilean Sgitheanach, anns a' Mhàrt 1843.[1] Bha e na bhàrd agus òranaiche air leth tarraingeach do Ghàidheil an naoidheamh linn deug.
Beatha
[deasaich | deasaich an tùs]Rinn athair Nèill, Dòmhnall MacLeòid, corra sheòrsa obrach. Bha e cuideachd na bhàrd ainmeil - theireadh 'Dòmhnall nan Òran' ris - agus dh'fhoillsich e dà leabhar bàrdachd, ann an 1811 agus an uair sin ann an 1871. Bha croit bheag aige saor o chìsean le còir-sheilbh ri leantail da bhanntraich a chionn 's gum bu bhàrd e, agus is dòcha gur i sin a' chòir-ghabhaltais dheireannach den leithid ann an Albainn.
Cha d' fhuair Niall òg mòran teagaisg riaghailteach – dìreach na dh'ullaich sgoil a' bhaile bhig – ach dh'ionnsaich e Beurla a leughadh agus a sgrìobhadh gun chus dorradais, agus b' e sin foghlam a bha gu math feumail aig an ám. Bho athair fhuair e eòlas air bàrdachd nan Gàidheal, agus bhiodh e a' dol gu cèilidhean na sgìre far an deach òrain a ghabhail is sgeulachdan aithris.
Mu thimcheall air 1865 leig e ealainean dùthchail is thog e Dhùn Èideann air, a dh'obair na reiceadair-siubhail ann am buidhinn-ghnothaich Ruairidh MhicLeòid a bha na cho-ogha dha. Anns an dreuchd a bha sin, rachadh e mar is trice a dh'Earra-Ghàidheal agus don Eilean Sgitheanach, ged a bha e uaireannan san taobh deas. Thàinig sgiorradh carbaid-eisg air is e a' fàs aosda, agus beagan na dhèidh sin leig e 'dhreuchd. Chaochail e an 6mh latha den t-Sultain 1913.
Thòisich MacLeòid air bàrdachd 's e òg. Chaidh iomadach òran aige fhoillseachadh ann am pàipearan-naidheachd Gàidhealach agus dh'fhàs e caran ainmeil. Ann an 1883 chaidh "Clàrsach an Doire", cruinneachadh de dh'òrain leis fhèin, fhoillseachadh agus fhuair an leabhar caithream mhòr, cha b' ann a-mhàin ann an Albainn ach thall thar sàile cuideachd. Chuireadh an dàrna eagran den leabhar a-mach ann an 1893, anns an robh barrachd òran agus ceithir sgeulachd rin lorg; nochd an treas eagran (air a mheudachadh a-rithist) ann an 1902, agus an ceathramh (le tuilleadh meudachaidh) ann an 1909. Mar sin b' e MacLeòid a-mhàin, am measg bhàrd Gàidhlig, a chunnaic ceithir eagrain de leabhar aige na latha fhèin. Thàinig an còigeamh eagran a-mach ann an 1924, agus an t-siathamh ann an 1975. Chuir MacLeòid leabhar eile, "Wallace", an clò ann an 1896.
Chaidh eagran ùr de bhàrdachd aige, aig a bhràthair agus aig athair a dheasaicheadh le Meg Bateman còmhla ri Anne Loughran agus fhoillseachadh ann an 2014.[2][3]
Iomraidhean air-loidhne
[deasaich | deasaich an tùs]- ↑ Thomson, Derick S. (1994). The Companion to Gaelic Scotland Glasgow: Gairm, 183
- ↑ Bateman, Meg (2014): Bàird Ghleann Dail: The Glendale Bards. Birlinn.
- ↑ “Bàird Ghleann Dail”, Naidheachdan a' BhBC. 15mh dhen Lùnasdal 2014. Air a thogail 16mh dhen Dàmhair 2024.
Tùsan eile
[deasaich | deasaich an tùs]- Macleoid, Niall. (1975). Clàrsach an Doire, Glaschu: Gairm ISBN 0-901771-48-1
- MacLeod, Donald John. (1980). Twentieth Century Publications in Scottish Gaelic, Dùn Èideann: Scottish Academic Press ISBN 0-707302-84-6
- MacKinnon, Professor D., (1913). 'Neil MacLeod' ann an Celtic Review 9.