Iain Rothach

O Uicipeid
Iain Rothach
Beatha
Breith Suardail, 1889
Dùthaich  Alba
Bàs Ploegsteert (en) Translate, 16 dhen Ghiblean 1918
Nàdar a’ bhàis death in battle (en) Translate
Foghlam
Cànain Beurla
Gàidhlig
Dreuchd
Dreuchd sgrìobhadair
Duaisean a fhuaras
Gnè ealain bàrdachd
Seirbheis san arm
Meur an airm Arm Bhreatainn
Strì An Cogadh Mòr

Bha Iain Rothach ( 10 Dùbhlachd 1889 - 16 An Giblean 1918) ’na shaighdear agus ’na bhàrd Gàidhlig, bho Shuardal ann an Leòdhas. John Munro a bh’ air sa Bheurla ach sgrìobh e fon ainm Iain Rothach. Fhuair e MA bho Oilthigh Obar Dheathain ann an 1914. Fhuair e am Military Cross anns a’ Chogadh Mhór ’s e a’ sabaid còmhla ris an 7mh Cath de na Sìobhortaich. Chaidh a mharbhadh trì làithean às déidh sin air 16 an Giblean 1918[1][2].

Sgeul-beatha[deasaich | deasaich an tùs]

Rugadh Iain "Beag" Rothach ann an 1889 ann an Suardail, Leòdhas, agus chaidh a thogail ann an Aiginis. Fhuair e foghlam ann an Sgoil a' Chnuic[3] agus bha e 'na "pupil-teacher" anns an sgoil.[3] A-rèir Murchard Moireach, a charaid, bha e glè mheasail air bàrdachd Shakespeare.[3] Nuair a thàining rian nam pupil teachers gu crìoch, chaidh e do Sgoil MhicNeacail ann an Steòrnabhagh airson trì bliadhna. As dèidh do Rothach Sgoil MhicNeacail fhàgail, fhuair e MA bho Oilthigh Obar Dheathain ann an 1914 agus bha e airson a bhith na mhinistear. Nuair a thòisich An Cogadh Mòr, ghabh e anns an arm gun dàil.[4] Bha e a’ sabaid còmhla ris an 7mh Cath de na Sìobhortaich, gu h-àraid anns an Fhraing. Fhuair e àrdachadh gu 2na morair-ionaid anns an Òg-Mhìos 1916. Choisinn e Crois a' Mhìlidh air an 13 An Giblean, 1918.[3] Chaochail e air 16 An Giblean 1918 anns an Fhraing.

Bàrdachd[deasaich | deasaich an tùs]

Nuair a bha Iain Rothach aig Sgoil MhicNeacail, chuir Àrd-cheann na sgoile, W. G. MacGileabairt (Gibson) co-fharpais bàrdachd air dòigh, agus bha Herbert Grierson, ollamh aig Oilthigh Obair Dheathain, na bhritheamh on taobh a-muigh.[4] Rinn Iain Rothach ealaidh sa Bheurla ann an dubh-rannaidheachd air Eilean Leòdhais, agus thuirt Grierson gun chuireadh e iongnadh mòr air nan rugadh bàrd nas fheàrr ann an Leòdhas a-riamh.[4]

Cha do mhair ach dòrnan beag de na dàin a sgrìobh e. Mhol Ruaraidh MacThòmais gu sònraichte dà dhiubh: "Ar Tìr, 's Ar Gaisgich a Thuit sna Blàir", agus "Air Sgàth nan Sonn"[5]. Thathar ag ràdh gur e Iain Rothach a' chiad bàrd Gàidhlig ùr-nòsach.

  • "Ar Tìr, 's Ar Gaisgich a Thuir sna Blàir"
  • "Air Sgàth nan Sonn"
  • "Am Brosnachadh"

Ar Gaisgich a Thuit sna Blàir

S iomadh fear àlainn òg sgairteil,

ait-fhaoilt air chinn a bhlàth-chridh,

tric le ceum daingeann làidir,

ceum aotrom, glan, sàil-ghlan,

dhìrich bràigh nam beann mòra,

chaidh a choinneamh a’ bhàis -

tric ga fhaireach’ roimh-làimh -

a chaidh suas chum a’ bhlàir;

‘s tha feur glas an-diugh ‘fàs

air na dh’fhàg innleachdan nàmh,

innleachdan dhubh-sgrios an nàmh a chòrr dheth.[4]

Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]

  1. Pìos sa Herald le a ogha, Torcuil Crichton, 2005-11-13, air a tharraing 2013-12-14
  2. http://www.cwgc.org/find-war-dead/casualty/1642804/MUNRO,%20JOHN CWCG], air a tharraing 2013-12-14
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 Murchadh Moireach, "Iain Rothach," Gairm 19 An t-Earrach 1957, d. 262.
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 Iain Mac a' Ghobhainn agus Ruaraidh MacÌomhair, "Iain Rothach", Scottish Review 9 An t-Iuchar 2014.
  5. Thomson: The Companion to Gaelic Scotland. 1983, t.d.253

Leabhraichean is artaigilean[deasaich | deasaich an tùs]

Ceanglaichean a-muigh[deasaich | deasaich an tùs]