Guadalajara

O Uicipeid
Guadalajara
Bratach a' bhaile Gearradh-arm
no Seula

Suidheachadh
Dùthaich An Spàinn
Ceàrn Guadalajara
Sgìre Castilla-La Mancha
Co-chomharran 40° 39' 33' Tuath
03° 10' 24' Ear
Feartan fiosaigeach
Farsaingeachd 235.51 km²
Àireamh-shluaigh 84,803 (2009)
Dlùths 360.08/km²
Àireamh fòn + 34 949
Duilleag oifigeil Duilleag Oifigeil

’S e baile meadhanach faisg air Toledo ann an cridhe na Spàinne a th’ ann an Guadalajara (IPA: ɡwaðalaˈxaɾa). Tha e suidhichte aig 708m os cionn ìre na mara,[1] 51km air falbh bho Mhadrid, prìomh-bhaile na Spàinne, agus 456km bho Bharcelona.[2] Tha 84,803 duine a’ fuireach ann an Guadalajara.[3] A bharrachd air sin, ‘s e prìomh-bhaile na Roinne Guadalajara a th’ann cuideachd.

Freumhan an ainm[deasaich | deasaich an tùs]

Tha e coltach gur ann à وادي الحجرة (wād al-ḥaŷara) a tha an t-ainm, a tha a' ciallachadh abhainn Henares[4] ann an Arabais. 'S e eileamaid gu math cumanta ann an ainmean-àite na Spàinn a th' ann guad-. Tha fuaimneachadh an ainm air atharrachadh fad nan linntean, a' cur g aig an toiseach air sàilleabh nach eil am fuaim wa ann aig toiseach facal sam bi ann an Spàinntis. 'S ann connspaideach 's a tha freumh-fhaclachd Henares. Tha cuid dhen bheachd gur ann à caisteal (ḥaŷara) ann an Arabais.[5] A dh'aindeoin sin, tha luchd-rannsachaidh eile ann a tha a' toirt taic do fhreumhan ann am Basgais, 's dòcha bho harrikada (Gàidhlig: àite clachach).[6] Mar a b’àbhaist san Spàinn, b’ e dìreach ainm a’ bhaile a bu motha sa sgìre a chuireadh air an roinn.

Eachdraidh[deasaich | deasaich an tùs]

Chaidh am baile a stèidheachadh o chionn linntean leis na Ibèirich. Thog na Ròmanaich rathad eadar Toledo agus Zaragoza - am Via Dominicana - a dheidheadh seachad air Guadalajara.[7] Thug na h-Arabaich seilbh air Guadalajara anns an 8mh Linn agus b' ann fo buaidh nam Muslamach a dh'fhàs am baile. Thug na seilbh air Guadalajara ann an 1050.[8] Mar a b’àbhaist san Spàinn, chuireadh ainm a’ bhaile air an roinn nuair a chaidh a stèidheachadh ann an 1833.[9] Cha do thuit am baile dha na reubaltaich Faisisteach an dèidh an ar-a-maich an aghaidh an Riaghaltais aig toiseach toisichidh Cogadh Sìobhalta na Spàinne ann an 1936.[10] A dh'aindeoin seo, dh'fheuch na Faisistich ionnsaigh a thoirt air a' bhaile mar phàirt an iomairt aca mu timcheall air Madrid. A thuilleadh air saighdearan às an Spàinn fhèin, b' e luchd saor-thoileach eadar-nàiseanta agus feachd às An Eadailt a bha an sàs sa gnothach. Thachair batal mòr fuilteach eadar 8 am Màrt agus 28 am Màrt 1937.[11] Chaill còrr is 5,000 duine am beatha san chòmhstri. Dhùilt na Reubaltaich ionnsaighean air an sgìre seo a'rithist.

Cruinn-eòlas[deasaich | deasaich an tùs]

A rèir figearan an Riaghlatais, 's e an t-Iuchar a' mhìos as teotha agus 's e am Faoilleach a' mhìos as fhuaire ann an Guadalajara.[12] Cha tuit ach 342mm de dh'uisge air a' bhaile fad na bliadhna - 831mm nas lugha na Steòrnabhagh(1173)[13] - leis gur e àite uabhasach tioram a th' ann.

Bailtean Co-cheangailte[deasaich | deasaich an tùs]

Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]

  1. Aemet
  2. Distance Calculator
  3. Cunntas-sluaigh na Spàinne
  4. Herráiz Gascueña M.G., Ruta de las Rondas, 7 paseos por Cuenca, Ayuntamiento de Cuenca, 2008.
  5. Makki, M. A., Introducción para el estudio de los topónimos de origen árabe en España, Instituto Egipcio de Estudios Islámicos, Madrid, 1996, ISBN 978-84-920110-2-5.
  6. Ranz Yubero J, A., Diccionario de toponimia de Guadalajara, Aache ediciones, Guadalajara, 2007, ISBN 84-96236-97-8
  7. Richardson J.S, The Romans in Spain, Blackwell, 1996
  8. Ortiz A., Historia de Guadalajara, Editorial Aache, Guadalajara, 2006, ISBN 84-96236-82-X
  9. Ethnoterritorial Concurrence and Imperfect Federalism in Spain
  10. Keene J., Luchando por Franco: Voluntarios europeos al servicio de la España fascista, 1936-1939, Salvat, 2002, ISBN 84-345-6893-4.
  11. Preston P., The Spanish Civil War: Reaction, Revolution and Revenge, Harper Perennial, 2006
  12. Aemet
  13. Met Office
  14. A' Chomhairle

Ceanglaichean A-mach[deasaich | deasaich an tùs]