Nelson Mandela

O Uicipeid
Nelson Mandela
ball Seanadh Nàiseanta Afraga a Deas


10. Ceann-suidhe Afraga a Deas

10 dhen Chèitean 1994 - 14 dhen Ògmhios 1999
F. W. de Klerk - Thabo Mbeki
19. Àrd-rùnaire a' Ghluasaid Neo-thaobhaichte

2 dhen t-Sultain 1998 - 1999
Andrés Pastrana Arango - Thabo Mbeki
Beatha
Ainm slàn Rolihllahla Mandela
Breith Mvezo, 18 dhen Iuchar 1918
Dùthaich  Afraga a Deas
Àite-fuirich Houghton Estate (en) Translate
Ciad chànan Xhosa (en) Translate
Bàs Houghton Estate (en) Translate, 5 dhen Dùbhlachd 2013
Àite-adhlacaidh Qunu
Nàdar a’ bhàis  (respiratory disease (en) Translate)
Teaghlach
Athair Gadla Henry Mphakanyiswa
Màthair Nosekeni Fanny
Cèile Evelyn Mase (en) Translate  (5 dhen Dàmhair 1944 -  19 dhen Mhàrt 1957)
Winnie Madikizela-Mandela (en) Translate  (14 dhen Ògmhios 1958 -  19 dhen Mhàrt 1996)
Graça Machel (en) Translate  (18 dhen Iuchar 1998 -  5 dhen Dùbhlachd 2013)
Clann
Sinnsirean
Foghlam
Foghlam Oilthigh Witwatersrand
Oilthigh Afraga a Deas Baidealair nan Ealan
University of Fort Hare (en) Translate
Oilthigh Lunnainn
Cànain Beurla
Xhosa (en) Translate
Dreuchd
Dreuchd neach-poileataigs, fèin-bheatha-eachdraiche, neach-lagha, neach-iomairt poileataigeach, political prisoner (en) Translate agus sgrìn-sgrìobhaiche
Àitichean-obrach Afraga a Deas
Obraichean comharraichte Long Walk to Freedom (en) Translate
Duaisean a fhuaras
Buaidh Luis Taruc (en) Translate
Ballrachd Acadamh Aimeireaga nan Ealan is nan Saidheans
Creideamh
Creideamh Meathodachd
Pàrtaidh poileataigeach Mòr-dhàil Nàiseanta Afraga
South African Communist Party (en) Translate
IMDb nm0541691
nelsonmandela.org

B' e neach-poileataigs Afraganach agus a' chiad Cheann-suidhe dubh a bh' aig Afraga a Deas a-riamh a bha ann an Nelson Rolihlahla Mandela (IPA: xoˈliːɬaɬa manˈdeːla, far-ainm san treubh aige: Madiba,Mvezo,[1] 18 an t-Iuchar 1918 - Johannesburg[2], 5 an Dùbhlachd 2013)[3] Bha e gu mòr an sàs anns an iomairt an aghaidh sgaradh-cinnidh (apartheid) ann an Afraga a Deas.

Beatha pearsanta[deasaich | deasaich an tùs]

B' e Rolihlahla Dalibhunga Mandela an làn ainm aige.[4] Ged an do rugadh Mandela ann am Mveso, thogadh e ann an Qunu, o chionn 's gun do chuireadh athair, Gadla Henry Mphakanyiswa, às a dreuchd mar ceann-feadhna. Chaochail athair nuair a bha Mandela naoi bliadhna a dh'aois.[4] Mar iomadach bhuill dhen iomairt an aghaidh Apartheid, 's e isiXosa[5] an cànan a fhuair e bho ghlùn.

Bha e pòsta ri triùir bhoireannach na bheatha. Phòs e a chiad bhean, Evelyn Mase, ann an 1944 agus bha triùir chloinne aca. Dhealaich iad ann an 1957.[6] Phòs e Winnie Madikizela ann an 1958. [7] Dhealaich iad ann an 1992 as dèidh gun deach Winnie fhaighinn ciontach fo chasaidean gun tug i daoine am bruid.[8] Phòs e an treas turas ann an 1998 ri Graca Machel nuair a bha e 80 bliadhna a dh'aois.[9]

Beatha obrach[deasaich | deasaich an tùs]

Chaidh e an lùib an 'ANC' - Còmhdhail Nàiseanta Afraga - ann an 1943 agus chuir e air dòigh an Lìg Òigridh.[6] Fhuair e teisteanas mar fear-lagha anns na 1950an agus bha oifis lagha aige ann an Johannesburg le fear eile, Oliver Tambo.[6]

Anns na 1950an, bha laghannan ùra ann an Afraga a Deas ag ràdh nach b' urrainn do dhaoine dhubha fuireach no obair ach ann an àiteachan a bha air a chomharrachadh dhaibh.[7] Ann an 1956, chaidh casaidean brathaidh a chur às leth Mandela agus 155 luchd-iomairt eile. Ach às dèidh ceithir bliadhna, chaidh na casaidean sin a leigeil às.[7]

Ann an 1960, rinn riaghaltas Afraga a Deas an ANC mì-laghail.[10] An dearbh bliadhna, thachair sgrios ann an Sharpeville nuair a mharbh am poileas 69 daoine.[10] Gu ruige sin, bha an iomairt aig Mandela an aghaidh sgaradh-cinnidh sìtheil. Ach mun àm sin, chuir Mandela roimhe gun chleachdadh e fòirneart an aghaidh eaconamaidh na dùthcha le sabotàis.[10]

Ann an 1964, thugadh binn beatha do Mhandela. Chuireadh gu prìosan Eilean Robben e ri linn riaghaltas Hendrik Verwoerd.[11] A dh'aindeoin a' bheachd a bha cumanta ann am meadhanan an t-saoghail gum b' e ceannairceach a bh' ann am Mandela, chuir a cho-obraiche, Oliver Tambo, iomairt air dhòigh ann an 1980 gus Mandela a shaoradh on phrìosan.[12] B' e iomairt eadar-nàiseanta a bh' ann a rinn Mandela ainmeil air feadh an t-saoghail. Ann an 1981, thug Comhairle Baile Ghlaschu an duais 'Saorsa a' Bhaile' dha, rud a sgaoil an uairsin gu Obar Dheathain, Dùn Dèagh, Greenwich, Islwyn in Gwent, Kingston Upon Hull, Midlothian, Newcastle agus Sheffield.[13]

Tharraing Glaschu aire muinntir Alba dha a-rithist ann an 1986 nuair chaidh an t-ainm 'Nelson Mandela Place' a chuir air St George's Place ann an teis-meadhan a' bhaile. Bha an t-atharrachadh gu sònraichte eirmseach seach gun robh consulate-general Afraga a Deas stèidhichte anns an togalach Stock Exchange air an dearbh sràid.[13]

B' ann anns na 1990an a dh' atharraich cùisean ann an Afraga a Deas. Thog F.W. de Klerk, ceann-suidhe Afraga a Deas, an casg air an ANC ann an 1990.[12] An uair sin, leigeadh le Mandela am prìosan fhàgail air 11 an Gearran 1990.[12] Rèitich Mandela agus F. W. de Klerk na còrdaidhean a chruthaich stàit ùr gun gràin-chinnidh ann an Afraga a Deas is bhuannaich an dithis aca an Duais Nobel airson Sìth ann an 1993.[14] An ath bhliadhna, bhuannaich Mandela an taghadh airson ceann-suidhe na dùthcha anns a' chiad taghadh far an robh còir bhòtaidh aig a h-uile duine ann an Afraga a Deas.[15]

Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]

  1. Nelson Mandela Centre of Memory: Biography
  2. El País
  3. The Nobel Peace Prize 1993
  4. 4.0 4.1 O' Henley, d.5.
  5. BBC
  6. 6.0 6.1 6.2 O' Henley, d.6.
  7. 7.0 7.1 7.2 O' Henley, d.8.
  8. O' Henley, d.15.
  9. O' Henley, d.18-9.
  10. 10.0 10.1 10.2 O' Henley, d.10.
  11. O' Henley, d.11.
  12. 12.0 12.1 12.2 O' Henley, d.14.
  13. 13.0 13.1 BBC Scotland news website: Why did Nelson Mandela thank Glasgow? By Steven Brocklehurst”. Air a thogail 6 Dùbhlachd 2013.
  14. Nobel
  15. O' Henley, d.16.
  • O' Henley, Ailig. (2004) Beatha le Buaidh: Nelson Mandela Inbhir Nis: Stòrlann Nàiseanta na Gàidhlig ISBN: 1-904730-08-6
Commons
Commons
Tha dealbhan ann an Wikimedia Commons cuideachd a tha ceangailte ris an aiste seo: