Honoré de Balzac
_detail.jpg)
B’ e ùghdar Frangach a bh’ ann an Honoré de Balzac. Rugadh e fon ainm Honoré Balzac, ann an Tours air an 20mh latha dhen Chèitean 1799 (1er prairial an VII) agus chaochail e ann am Paris air an 18mh latha dhen Lùnastal 1850. ‘S e sgrùdair na litreachas is ealain, sgrìobhadair dràma is abaltanan, neach-aithris agus clò-bhualadair a bh’ ann cuideachd. Leig e leas sàr obair romansach na an fheadhainn na bu treasa a bh’ ann a-riamh ann an litreachas na Frainge, le 91 nobhailean agus sgeulachdan a nochd eadar 1829 agus 1852 na measg.[1][2]
'S e ùghdar dìcheallach a bh’ ann, agus dh’fhàs a chuid droch shlàinte na bu laige is na bu laige gus a bhàsaich e gu math òg (aig dìreach 51 bliadhna a dh’aois), fo bhuaidh na fiachan a fhuair e air sàilleabh a chuid droch airgid-tasgaidh, is b’ fheudar dha creideasaichean aige a theiche. Dh’fhalaich e fo ainmean breugach ann an sreath de àiteachan-còmhnaidh. Fhuair Balzac iomadach sùgradh le boireannaich mus do phòs e a’ Bhan-iarla Hanska, ann am Berdychiv ann an 1850, an dèidh seachd bliadhna deug de suirghe.
'S e fear dhen eòlaichean na b’ fheàrr na nobhailean Frangach, dhen a h-uile sèorsa, a bh’ ann Honoré de Balzac: nobhailean eachdraidheil/poilitigeach mar Les Chouans, nobhailean feallsanachail mar Le Chef-d'œuvre inconnu, nobhailean na gaotharlanachd mar La Peau de chagrin, agus nobhailean bàrdail mar Le Lys dans la vallée. Ach 's e a chuid nobhailean an fhìorachais agus an eòlais-inntinn, mar Le Père Goriot agus Eugénie Grandet, a bha na b’ ainmeile agus na bu chudromaiche dhàsan. Thathar ag ràdh, gu neo-cheartach, gur e ùghdar an fhìorachais a-mhàin a bh’ ann, air an sàilleabh. Air an làimhe eile, tha na sgrùdaidhean as ùire air Balzac a’ sealltainn dìreach cho làidir 's a bha e taobh romansaidheachd agus bàrdachd, gu seachd àraidh ann an Lys dans la vallée, a bharrachd air dùsgadh-inntinn na gaotharlanachd, neo fiù’s fàidheanta, a bha cho làidir ann an iomadach nobhail agus sgeulachdan a sgrìobh e. Mar a thuirt Jacques Martineau, “cha deach sin à sealladh gu tur anns an Comédie humaine bho La Peau de chagrin agus La Messe de l'athée gu ruige Louis Lambert”.
Chruinnich Balzac a chuid obrach ann an sreath uabhasach mòr ris an canadh La Comédie humaine (An Comadaidh Daonna), ainm a thug e bho La Divina Comedia (An Comadaidh Naomh) le Dante Alighieri. Chuir e roimhe mion-sgrùdadh a dhèanamh air gach clas sòisealta agus na daoine a bha nam broinn. Bha e airson “strì a dhèanamh an aghaidh suidheachadh a’ cho-chomainn” mar a sgrìobh e ann an Ro-ràdh na Comédie humaine.
Chruinnich Balzac na leabhraichean aige ann an diofar seòrsaichean: Sgrùdadh na cleachdaidhean, Sgrùdadh bun-rannsachail, agus Sgrùdadh feallsanachail. Bha e dhen bheachd gu robh an Sgrùdadh feallsanachail glè chudromach gus a chuid obrach a thuigsinn. Smaoinich e gur e "iuchair a cheanglas sgrùdadh na cleachdaidhean gus an sgrùdadh feallsanachail tro fhàinne na gaotharlanachd a bha cha mhòr oithireach far am bithear a’ togail a’ bheatha leis a’ mhiann, a tha aig cridhe a’ bhoile" a bh’ ann La Peau de chagrin.
Tharraing Honoré de Balzac dealbhan uabhasach mòr dhen cho-chomann na linntean aige is e a’ cruthachadh prìomh-shamhlaidhean mar Eugène de Rastignac, duine òg às an dùthaich ag iarraidh air Paris a cheannsachadh: Félix Grandet, an smàigire sanntach dachaigheil: Jean-Joachim Goriot, ìomhaigh an athar, seòrsa dhe “Ìosa na n-athaireachd”, neo Vautrin, an t-seann phrìosanach a-nis na phoileasman.
Thug e buaidh làidir air ùghdaran eile mar Gustave Flaubert, is chaidh an nobhail aige L'Éducation sentimentale air a bhrosnachadh gu dìreach bho Lys dans la vallée, Madame Bovary, agus La Femme de trente ans. Thug sreath romansach na Comédie humaine agus na caractaran nas chudromaiche aice, a nochdas a-rithist siud 's an seo, buaidh mhòr cuideachd air tòrr ùghdair na linne sin agus an ath linn, gu seachd àraidh Émile Zola, anns an sreath Rougon-Macquart, agus mu dheireadh thall, Marcel Proust. Mar a sgrìobh Georges Cattaui: “Le sin, 's e na daoine ainmeil e le beò-ghlacaidhean aig Balzac a chì sinn a-rithist anns na caractaran mòra dìoghrasach aig Proust.”
Bidh a chuid obrach a’ nochdadh daonnan siud 's an seo anns a’ chlò, fiù ’s na rinn e nuair a bha e fhathast òg. 'S e tobar gun chrìoch airson filmichean a dhèanamh a th’ anns na nobhailean aige, bho La Marâtre, a nochd ann an 1906. Thathar a’ dèanamh filmichean leis na leabhraichean aig Balzac gus an latha an-diugh, agus tha mu cheud filmichean agus tele-filmichean dhaibh air an nochdadh air feadh na cruinne.
Leabhraichean cudromach
[deasaich | deasaich an tùs]- Les Chouans, 1829
- La Peau de chagrin, 1831
- Le Chef-d'œuvre inconnu, 1831
- Le Médecin de campagne, 1833
- Eugénie Grandet, 1833
- Histoire des Treize, còmhla ri :
- La Recherche de l'absolu, 1834, 1839, 1845
- Le Père Goriot, 1835
- Le Colonel Chabert, 1832
- Le Lys dans la vallée, 1836
- La Vieille Fille, 1836
- César Birotteau, 1837
- La Maison Nucingen, 1838
- Les Secrets de la princesse de Cadignan, 1839
- Béatrix, 1839
- Illusions perdues (I, 1837; II, 1839; III, 1843)
- La Rabouilleuse, 1842
- Modeste Mignon, 1844
- La Cousine Bette, 1846
- Le Cousin Pons, 1847
- Splendeurs et misères des courtisanes, 1838, (Werdet), 1844-1846, (Furne), 1847 (Furne)
- Ursule Mirouët, 1842, (Souverain), 1843, (Furne)