France Prešeren
| France Prešeren | |
|---|---|
 | |
| Beatha | |
| Breith |
Vrba (en)  , 3 dhen Dùbhlachd 1800 |
| Dùthaich |
 Impireachd na h-Ostaire Illyrian Provinces Habsburg monarchy |
| Bàs |
Kranj (en) , 8 dhen Ghearran 1849 |
| Nàdar a’ bhàis | adhbharan nàdarra |
| Teaghlach | |
| Cèile | no value |
| Càraid |
Ana Jelovšek (en) |
| Clann |
liosta
|
| Sinnsirean |
liosta
|
| Foghlam | |
| Foghlam | Oilthigh Vienna |
| Cànain |
Slòbhainis Gearmailtis |
| Dreuchd | |
| Dreuchd | bàrd, neach-lagha, sgrìobhadair agus neach-lagha a tha na b(h)àid |
| Obraichean comharraichte |
Baptism on the Savica (en) |
| Buaidh |
Virgil, Friedrich Schlegel (mul) , Friedrich Schiller, Johann Wolfgang von Goethe, Luís Vaz de Camões agus Adam Mickiewicz (mul) |
| Gluasad | romantaigeachd |
'S e bàrd Romansach Sloibhiniach a tha ann an France Prešeren (aithnichte anns a’ Ghearmailtis mar Franz Prescheren). Is ann iomraiteach a tha e mar bhàrd nàiseanta na Sloibhìnia. Ged nach robh a chuid sgrìobhaidh glè phailt, bhrosnaich e a h-uile litreachas Sloibhiniach na dhèidh. Rugadh e ann an Vrba sa bhliadhna 1800, agus chaochail e ann an Kranj ann an 1849. Tha e ainmeil gu h-àraidh airson a dhàin fhada Sonetni Venec (Blàth-fhleasg Shonaidean),[1] anns a bheil gràdh a’ bhàird da dhùthaich agus da phoball air an riochdachadh ann an samhladh a ghràidh mhì-shona da leannan Iulia.
Tha cruth an dàin seo gu math iomadh-fhillte. Is e co-chruinneachadh de chòig sonaidean deug (gach tè le 14 sreathan) a tha ann. Tha a’ chiad sreath den chiad rann air aithris anns an t-sreath dheireannaich den 14mh sonaid, agus mar a’ chiad shreath den 15mh sonaid (ris an canar ann an Sloibhinis “Magistrale”). Mar an ceudna, is ann a tha a t-sreath deireannach de gach sonaid air aithris anns a’ chiad shreath den ath shonaid. Mu dheireadh, tha an 15mh sonaid air a cruthachadh às na sreathan a thòisich gach tè de na 14 sonaidean eile. Air an dòigh seo, tha na sreathan ro-aithnichte air an ath-aithris trì uairean san dàn gu lèir, agus gach àm ann an co-theacs eadar-dhealaichte.
Chan eil e furasda eadar-theangachadh math fhaotainn air son an fhacal “Magistrale”. Is dòcha gun dèan am facal Gàidhlig “ùrlar” an gnothach, ged nach eil e dìreach ceart. Ann an 1994 dh’ fhoillsich an iris Gairm (Àireamh 167 agus Àireamh 168) eadar-theangachadh Gàidhlig den dàn gu lèir, air a dhèanamh le Garbhan MacAoidh. Seo a' chiad shonaid agus am “Magistrale”:
- Chruthaicheam, air ur son, fleasg ùr, mo phobail,
- de shonaidean – còig-deug an àireamh –
- a-chum gun taitinn ùrlar dàin trì uairean
- air aithris ruibh, le sgoinn cho-sheirmich chiatach.
- Imichidh agus tillidh rainn na sonaid’
- an cuilbh, rann seach rann, is riamh ‘ roimhe;
- a los gum bi an toiseach mar an deireadh,
- is bàrd na fleasga coltach ri a bhàrdachd:
- Air an dòigh cheudna, bheir gu buil an smuaintean
- mu gràdh san oidhche, cràdh gu moch sa mhadainn;
- lasrach am briseadh-latha ‘s àm ur n-èirigh,
- Is ùrlar cridhe thusa, oir an dèidh seo,
- san àm ri teachd, a bhitheas cliùiteach, allail,
- cuiridh mi ‘n cuimhne dhuibh mo leòntan fhathast.
Magistrale (“Ùrlar”)
[deasaich | deasaich an tùs]- Cruthaicheam, air ur son, fleasg ùr, mo phobaill;
- cuiridh mi ‘n cuimhne dhuibh mo leòntan fhathast,
- a thaobh nam fiùran ann am chridh’ ag cinntinn,
- rìoghaichidh daonnan ròsan mìn na bàrdachd.
- Chan eil ‘ad ceangailte le crios na grèine;
- sa chamhanaich chan eil na gaothan soitheamh,
- is sinne air ar n-iadhadh le creagan;
- gu domhain dhrùidh an stoirm air ar dachaigh.
- Air’n uisgeachadh le deòir, le iargain mathaicht’,
- le cobhair spionnaidh chinneasaich an teanntachd,
- thàinig mar seo na h-uairean dubha ‘s doilleir.''
Iomraidhean
[deasaich | deasaich an tùs]- ↑ Faic an dàn (sa Bheurla) Kranjska Gora, Slovenia le J. F. Hendry, ann an Modern Scottish Poetry, deasaichte le Maurice Lindsay. Faber & Faber, Lunnainn, 1946.
