Saguamanchica

Saguamanchica
zipa 1470 - 1490 ← Meicuchuca - Nemequene (en) →
Beatha
Breith	Bacata (en) , linn XV
Dùthaich	Co-nasgadh nam Muisca
Cinneadh	Muisca people (en)
Bàs	Chocontá, 1490 (Gregorian)
Teaghlach
Sinnsirean	liosta Nemequene (en) (mac-peathar no mac-bràthar)
Foghlam
Cànain	Chibcha (en)
Dreuchd
Creideamh
Creideamh	Muisca religion (en)

B’ e Saguamanchica an darna Zipa à Bacatá (Bogotá an latha an-diugh). Bha e na Zipa bho 1470 gus a bhàsaich e faisg air Chocontá ann an 1490). ‘S e sàr ghaisgeach a bh’ann fad na h-iomairtean a rinn e le soirbheachas an aghaidh a chuid nàmhaidean a measg na Muisca fhèin, ach gu seachd àraidh an aghaidh nam Panche. Aig an toiseach, bha Saguamanchica fo dhìon an Zaque Michuá, ach chaidh iad a-mach air a’ chèile nuair a rinn esan ionnsaigh air tìrean a’ chinn-fheadhna à Ubaque. Chruthaich sin cogadh fada is bhàsaich an dithis Rìgh, ach bhuannaich feachdan an Zipa mu dheireadh thall. Lean mac a’ bhràthar Nemequene e, deagh reachdadair, mar Zipa.

Toiseach an Rìoghachd

Mu 1470, an dèidh an Rìoghachd Bhacatá a ghabhail os làimhe, bha an Zipa Saguamachica airson piseach a thoirt dhan a chuid thìrean. Chuir e arm dhe 30,000 air dòigh agus chaidh iad tro na còmhnardan àrda ann am Fusungha gu ruige dùthchannan nan Sutagao agus nam Panche. Rinn na treubhan sin caidreabhas na aghaidh. Shabaid an t-Arm Muisca an aghaidh na feachdan ionadail sin faisg air na h-Aibhne Pazca. Thuig an Zipa gum biodh e uabhasach doirbh buaidh fhaighinn anns a’ bhatail, is le sin chuir e uachdaran le 12,000 saighdearan ri chùlaibh nan Sutagao an uaigneas gus ionnsaigh a dheànamh orra aig toiseach an ghnothaich. Thoisich an cath garg dòrainn sin tràth sa mhadainn, ach thrasgair na Muisca an cuid nàmhaid is fiù’s ghlac iad an Seanalair Uzathama, a bha os cionn na feachdan eile. Thug an ceann-fheadhna Tibacuy (is esan air a ghoirteachadh anns a’ chath) air Rìgh nam Panche Fusaghasugha is e ag ràdh gun tugadh e gèill dhan Zipa. Mar sin, chaidh na tìrean aige a chur ris an Stàit Bhacatá.

Rinn an ceann-fheadhna à Guatavita ionnsaigh air tìrean an Zipa, ach fhuair an Zipa buaidh mhòr airsan ann an dà chath. Dh’iarr an ceann-fheadhna sin cuideachadh bhon Zaque Michuá à Hunzha Tunja. Chuir Michuá teachdaire chun an Zipa is e ag iarraidh gun tugadh an Zipa leisgeulan dhàsan. Chuir an Zipa an teachdaire gu bàs is an uair sin rinn e ionnsaigh air tìrean an Zaque le 40,000 saighdearan. Nochd an Zaque na aghaidh le 30,000 saighdearan. Rèitich an dithis còrdadh na Sìthe is le sin ’s urrainn dhaibh còmhstri a sheachnadh. Ach cha b’ fhada a rinn an ceann-fheadhna Ebaqué (à Ubaque) ionnsaigh air tìrean an Zipa, is e a’ glacadh Usme agus Pazca. Chuir an Zipa na feachdan aige air bhog agus cheannsaich e an sgìre. Theich Ebaque thall air a’ bheinn far an do dh’ fhalaich e a chuid ionmhais.

An Cogadh Fada

An ceann greis, mu 1474, thoisich cogadh a mhair 16 bliadhna, gu ruige 1490, nuair a chaochail an Zipa. Rinn na Panche ionnsaigh air na Muisca agus ghlac iad Zipacón agus Thena. Thuit Chía agus Cajicá do cheann-fheadhna à Guatavita aig an aon àm. Ghèill na Panche an dèidh 16 bliadhna dhe còmhstri fuilteach. Dh’iarr an cheann-fheadhna cuideachadh an Zaque a-rithist, ach nochd an Zipa le 50,000 saighdearan. Sheas an Zaque na aghaidh le 60,000 saighdearan aig Blàr Chocontá. ‘S e batail doirbh a mhair 3 uairean a bh’ann. Chaidh an dithis Rìgh a ghoirteachadh agus bhàsaich Zipa. A dh’aindeoin sin, chunnaic e buaidh mhòr an airm aige, is thuit Tunja dha na feachdan aige an dèidh a’ bhlàir.

Ro-Theachdair: Meicuchuca (1470)

Zipa à Bacatá

Fear-ionlaid: Nemequene (1490)

Ceanglaichean A-mach

• Muyskkubun
• Cultura Muisca
• Nemosto
• Muisca Culture