The Dark Crystal
Tha The Dark Crystal (An Criostal Dorcha) 'na fhilm dealbhachd le Jim Henson a nochd ann an 1982. Mar a' chuid as motha dhen obair aig Henson, tha na caractaran 'nan luchd-brèige, ach cha nochd na caractaran bho Muppet Show leis an do bhuannaich e cliù (ged tha cuid dhe na cleasaichean-ghutha air an cleachdadh). Tha dealbhadh nan caractaran is creutairean le Brian Froud. Sgrìobhadh an sgeulachd le David Odell, a dh'obair le Henson mar sgrìobhadair-buidhne air The Muppet Show. Rinneadh ceòl an fhilm le Trevor Jones.
Tha am film seo a' dèanamh oidhirp ri nàdar a' mhaith is an uilc a rannsachadh.
Sgrìobhaidhean Dòigheile
[deasaich | deasaich an tùs]Bha The Dark Crystal air a dhèanamh 'san linn eadar Air bheothachadh gu dualchasach filmean-feirt agus filmean deireannach air dhèanamh le coimpiutair-sìolaichte dòighean. Tha a h-uile creutair 'nan luchd-brèige, agus chan eil gin dhiubh air a chruthachadh à daoine no gin creutair eile an Talmhainn.
Gu h-àrsaideach, bha cànan fhuadain fhèin aig aon sìol, na Skeksis. Chleachdadh fo-thiotalan Beurla airson co-chainnt nan Skeksis, ach bha seo air a leigeil seachad an dèidh sgrùdadh far an deachd grunnan luchd-amhairc a bhuaireadh leis na fo-thiotalan. Fhathast, ged-tà, chithear am brìgh àrsaideach ann an seallaidhean roghnaichte air am fuasgladh na DVD ùr.
Gnìomhadh
[deasaich | deasaich an tùs]Caractaran
[deasaich | deasaich an tùs]- Jen - gille Gelfling
- UrSu, an Maighstir Jen, an draoidh as glice
- Draoidhean, sìol caomh a thug aire air Jen.
- Aughra - Reuladair de seòrsa neo-aithnichte
- Kira - rìbhinn Gelfling
- Fizzgig - Peata Kira
- Ydra, muime Kira
- Leòmainn-ruith, creutairean luatha na coille, càirdean Kira
- SkekSo, an t-Àrd-Rìgh crìonadh
- SkekSil, an Seòmradair
- SkekUng, Maighstir nan Garthim is nas fhadalaiche t-àrd-rìgh ùr
- Skeksis, na luchd-comhair nan Draoidh.
- Garthim, bèistean air chruthachadh le na Skeksis a mharbhadh 's thràilleachadh.
Sùmhlachadh
[deasaich | deasaich an tùs]Tha an film a' tachairt air planaid le trì griain.
Mìle bliadhna mus an tòiseachd an fhilm, sgàin an Dorcha Chriostal, a' call aon bothaich, a' cur dealachadh air na luchd diadhaidhe ainmichte Urskek a-steach dhan luchd caomha, crotach, seilcheile air chantainn ri Draoidhean (no urRu, 'san leabhar àsaideach agus dreachadh), agus na dà-cas luchd feitheideile, garga, air chantainn ri Skeksis. Dh'fhuadaich na Skeksis na Draoidhean às a' chaisteal far an dh'fhuirich an criostal briste agus an uair sin thòisich riaghailt de dh'uamhainn terror thairis an saoghal. Bha am fearg air steòrnadh gu h-àraidh a chum na Sìthicheach Gailfling seach do fàisneachd a gheall an aisigeadh a' chriostail agus deireadh dham chumhachd nam Skeksis. Leugh an fàisneachd, air lorgadh a-rithist ann am baile beag seann nam Gailfling, mar seo:
- When single shines the triple sun, (Nuair deàrrsaidh na trì grian)
- What was sundered and undone (Mar a bha briste is caillte)
- Shall be whole, the two made one, (Bidh iomlan, bidh aon às dà)
- By Gelfling hand, or else by none. (Le làmh Ghailfling, air neo gun eile)
Tha Jen a' creidsinn gur e an Gailfling deireannach. Nuair a chaidh a phàrantan a mharbhadh leis na Garthim, creutairean coltach ri partain a chaidh an cruthachadh leis na Skeksis, tha e ann am gleann fialaidh air ag àrachadh leis na Draoidhean. Tha urSu, an Draoidh a dh'àraich e, a' bàsachadh, agus tha e Jen air a ghairm do a thaobh, nochdadh a bheil e air chur a "shlànachadh" an criostal roimhe tro lorgadh an bothaich aig an beachd-ionad Aughra. Tha an t-àrd-rìgh nan Skeksis bàsachadh rè na h-ùine seo a bheil an draoidh 'bàsachadh seach tha iad 'nam cuid na neach cheudna. Ann an còmhrag-dithis thairis na leantainne, air chantainn ri Haakskeekah, tha an Seòmradair, SkekSil, air fhuarachadh às a' chaisteal ann am broineagan.
Tha Jen Aughra air ruigheachd, boireannach beag, molach, corcar, meallach de seòrsa neo-aithnichte, agus, tha e, an dèidh do feadh an ama, an criostal fìor air lorgadh le cluiche ceòl air a chuisle-chiùil, a tha e do air sheirm. Feumaidh e an bothaich air ais dham chriostal a chur rè ùine dham Mhòr-Aonadh, nuair bidh na trì grian air ghabhail taobh le a chèile. Tha Garthim air ruigheachd a ghlacadh no mharbhadh Jen, a tha air a theicheadh cho tha Aughra ri prìosanach air a ghabhail.
Rè na h-ùine seo, tha na Draoidhean a' cluinntinn a ghairm a' chriostal, agus tha iad an turas air ais dham chaisteal air thòiseachadh.
Ri taobh na h-aibhne, tha Jen air chlisgeadh le peata cruinn, cùthail air chantainn ri Fizzgig, agus tha e an sealbhadair Fhizzgig air choinneachadh, Kira, rìbhinn na Gelfling nach do chuir e an umhail a beatha 'riamh. An dèidh do cùrsa air chantainn ri smuain-codachadh, codachadh nam cuimhne, tha Kira 'g aontachadh le Jen 'na thòrachd air rèiteachadh. Tha iad air oidhche leis na Luchd-spàlaig bolgach (air chantainn ri Podling cuideachd) air a fhuireach, na luchd a dh'àrdaich Kira an dèidh dham Gharthim a pàrantan mharbhadh. Tha iad gam mealtainn fhèin leis an teaghlach 's càirdean Kira... ach tha iad air thoirt ionnsaigh leis na Garthim ann, a th' a' glacadh na Podlingean eagalach. Tha Jen, Kira, is Fizzgig air theicheadh, ach tha na Garthim mòran luchd-spàlaig air a ghlacadh. Ann am bacadh is eu-dòchas, faireachdainn an robh e a choire, tha Jen an bothaich a' chriostail air falbh air a thilgeadh. Tha Kira inntinn aig fois air chur nach robh càil aige 'dhèanamh leis.
Dùsgadh 'san ath-mhadainn, tha iad aig na tobhtan a' bhaile mhòir nam Gailfling air gan lorgadh fhèin, far a bheil Jen an fàisneachd air leughadh is an bothaich air ais air fhaighinn. Tha Jen agus Kira 'g aghaidheachadh leis an nàireach SkekSil, a tha tairgse gam cuideachdadh air a thoirt, ach tha iad air ga dhiùltadh seach an milleadh nam Gailfling leis na Skeksis. Fiosrach dhen brìgh na tòrachd Jen, tha Kira roinn a càirdean air a ghairm. Marcachadh air Landstrider molach, fada-casach, tha na Gailflingean an caisteal a' chriostail gu luath air ruigheachd... dìreach air àm a shealladh na Garthim a thug ionnsaigh am baile Kira. Tha Kira, air leantainn le Jen, a thoirt ionnsaigh na Garthim air mharcachadh agus a fheuchainn a shaoradh na Luchd-spàlaig fhad 's tha na Landstriders na Garthim air shabaid, gam buaireadh às an oidhirp shàbhalaidh.
Tha na Gailflingean a shàbhaileadh na Luchd-spàlaig air fhàilligeadh, a' lorgadh a bheil na Garthim, a tha na Landstriders air ghabhail air, gam cuarachadh aig an bile de sgoltadh domhainn, sgorach a bheil a' cuartachadh an caisteal. Sguabadh Jen is Fizzgig a-steach do a gàirdeanan, tha Kira dhen chreag... nochdadh a bheil an cumhachd ag itealachd aig Gailflingean boireannach (ged, seach an sgàineadh a' chriostail, tha iad comasach a-mhàin air a gluasad gu ciùin). Aig an bonn an sgoltaidh, tha Jen agus Kira air gan lorgadh fhèin aig na fiaclan na Skreesh, doras neo-thèarainte dham chaisteal. Ach tha SkekSil leòtha 'rithist air a choinneachadh, a' gabhail Kira cho prìosanaiche an dèidh do Jen adhlac beò ann an tuiteam na broinn.
Airson glacadh Kira, tha SkekSil air thoirt air ais a shuidheachadh ri Seòmradair. Tha Gelfling a dhìth air na Skeksis a dhèanamh am "brìgh sìor", deoch a bheir an òige Skekung, an Maighstir-Garthim agus am ceann-feadhna, air ais dha, tro sìolachadh an brìgh-bheatha Kira. Ach gairmidh i do na bheathaichean prìosnaichte 'san seòmar-obrach, a brisidh saor agus bheir ionnsaigh SkekTek, an eòlaiche Skeksis, ga mharbhadh. A-rithist, seach an ceangal eadar na Skeksis agus na Draoidhean, bàsaich urTih, an Draoidh ceangailte dha, aig an t-àm ceudna. Tha Kira air theicheadh, agus tha an ceangal eadar i is Jen dha 'n cumhachd a theicheadh an tuiteam na broinn air a thoirt.
'San seòmar far a bheil an criostal air chumail, tha Jen air dham chriostal air ga leum fhèin, ach a' call an bothaich. Tilgidh Kira e air ais dha, ach tha i air mharbhadh le Skesis. Cho coinnich na trì grian, sàth Jen an bothaich a-steach dham chriostal, spealgadh na Garthim (a bha cruthaichte gu h-àrsaideach leis na Skeksis, agus mar sin chan eil gu fìor luchd beò) agus aonachadh 'rithist na Draoidhean agus Skeksis a-steach do an ion-cholainneadh UrSkek. Till aon dhiubh Kira ri beatha, and tha iad an raon maireann air a fhàgail seach tha 'n criostal a bhith air slànachadh agus tha 'n Criostal-Fìrinne, agus tha 'n saoghail air a bhith slànachadh leis.
Jen
[deasaich | deasaich an tùs]A theaghlach agus a mhuinntir air mharbhadh leis na Skeksis, bha Jen air àrach leis na Draoidhean 'nam gleann, a' creidsinn gum b' e an neach-tàrrsainn deireannach na Gelfling a bh'anna. Ach nuair chuir a mhaighstir bàsachadh, urSu, e a-mach air an tòrachd a lorgadh an pristeal an Criostail agus ga shlànachadh, lorgaidh e nach e an neach deireannach na Gelfling. An dèidh a' faighinn am pristeal agus an uair sin neo-chinnteach air a shlighe ùr, tha e air seachradh tron choille is tron bhogach agus tha e air chlisgeadh le Fizzgig, an peata aig Kira. A' nochdadh bho air cùlaibh dos, bheir Kira leisgeul ri Jen agus, tro suain-measgachadh, nì càirdeas leis agus ionnsaichidh de a thòrachd, ga aonachadh oirre.
Tha e a' giùlain cuisle-chiùil mu a sgòrnan bho na h-urRu, cuimhneachan àitheanta ri firca. Chuidich a' chuisle-chiùil Jen e a lorgadh am pristeal fìor an Criostail Dorcha am measg trì prìseil air leth de criostal.
Tha ciar a ghruag, ciar a thuar, agus a chasag dath na barraig.
Kira
[deasaich | deasaich an tùs]Mhai Kira beò an t-àr a muinntir, a' Ghailfling, le a màthair ga falach anns a' chorp fhalamh chraoibh. An dèidh a dèanamh fianais dham bhàs a màthair le Garthim, bha air lorgadh nas anmoiche 's air àrach Kira leis na Luchd-spàlaig, a ghabh rithe mar an nighean fhèin. Comannaichte le a peata, Fizzgig, 's tric a sheachrain Kira tro na bogaichean agus coilltean mu a bhaile beag, ionnsachadh na dòighean agus cainnt nam beathaichean 's nam lusan. Bha e aon là gun do chuir Fizzgig clisgeadh air Jen, a bha a' seachradh tron choille, fo teagamh le a theachdaireachd agus leis a' phristeal rùnach gun robh a shealbhadh an uair sin. Ghabh Kira agus Jen, tro suain-measgachadh, a chèile mar càirdean gu luath, agus dh'aonaicheadh Kira Jen air a Thòrachd a shlànachadh an Criostal agus cur air ais a' bheothalachd an saoghal.
B' e Kira a ghairm na Landstriders a ghiùlain iad dhan Chaisteal an Criostail.
Tha fada is bàn a gruag, mòr a sùilean, agus tha bàn-dhonn a casag.
Landstriders
[deasaich | deasaich an tùs]A-rèir ri Habidibad.com "Càirdean Kira, bha na Landstriders 'nan nàimhdean garga nan saighdearan Garthim. Chan eil cho cumhachdach ris na Garthim, dhìol iad le luaths agus tuigse."
Barragach 'nan dath, calg gann, fad-chasach, agus cluasan sùbailte, tha na beathaichean seo air challachadh gu furasta 'gus leigidh iad fhèin a bhith fo cheannsal dhan toil a' mharcaiche, deas a ruith aig luaths thar creideas. Tha na Landstriders gu coitcheann socrach le am gnàths, ach tha faobhar gaisgeil aca 's tha iad deas a shabaid ma èirichidh an feum, am casan a' cur bualaichean làidire, spealgadh ri an nàimhdean. 'S e na sgiathan as fheàrr leotha a tha 'nan nàimhdean Garthim fuathaichte 'gus 's e an àigh as fheàrr leotha a th' anns a' sgriosadh nam Garthim.
Tha teanga fada mar an teanga bhiastaig aig na Landstriders (mar a th' air chleachdadh cuideachd ri gath) gun leig às nuair sabaididh iad when. Ged nì iad rùchd iosal mar as trice, nì iad sgal àrd ann am blàr.
B' e dà Landstrider a ghiùlain Jen agus Kira dham chaisteal nan Skeksis (agus chuir am beathannan an cunnart a thoirt aire bho sgaoth de Garthim a leigeil Jen agus Kira a shàbhaladh lìon làn de luchd-spàlaig gun robh glacte gu nuadh bhon bhaile beag Kira) a leigeil na Gailflingean a chrìochnachadh an fàisneachd.
Ceanglaichean a-mach
[deasaich | deasaich an tùs]- [1] An Leabhar Habidibad.
- An iomradh Habidibad air Jen
- An iomradh Habidibad air Kira
- An cunntas Habidibad air na Landstriders
- [2] An làrach-lìn neo-oifigeil an Criostal Dorcha, agus am beul dham fhàinne-lìn.
- [3] Clàr-innse an Criostal Dorcha duilleagan air a làrach-lìn Bhrian Froud.