Donnchadh Bàn Mac an t-Saoir
| Donnchadh Bàn Mac an t-Saoir | |
|---|---|
| Beatha | |
| Breith | 20 dhen Mhàrt 1724 |
| Dùthaich |
 Alba  Rìoghachd Aonaichte na Breatainne Mòire agus Èireann Rìoghachd na Breatainne Mòire 1 dhen Fhaoilleach 1801) |
| Bàs | Dùn Èideann, 14 dhen Chèitean 1812 |
| Àite-adhlacaidh | Cill nam Manadh Liatha |
| Foghlam | |
| Cànain | Beurla |
| Dreuchd | |
| Dreuchd | bàrd agus sgrìobhadair |
| Gnè ealain | bàrdachd |
B' e bàrd Gàidhlig a bh' ann an Donnchadh Bàn Mac an t-Saoir (1724–1812), agus e air a mheas mar fhear de na bàird Ghàidhlig as ainmeile agus as cudromaiche san 18mh linn.
Sgeul-beatha
[deasaich | deasaich an tùs]
Rugadh Donnchadh Bàn ann an Druim Liaghairt, an cois Loch Toilbhe, ann an Gleann Urchaidh, Earra-Ghàidheal. Bha e na fhòrsair agus na gheamair anns an sgìre sin airson iomadach bliadhna agus 's ann airson nan dàn ainmeil nàdair a rinn e mu na beanntan agus na glinn mun cuairt oirre a tha a' mhòr-chuid eòlach air ainm. Nam measg seo tha 'Òran Coire a' Cheathaich', 'Cead Deireannach nam Beann' agus 'Moladh Beinn Dòbhrain'.
Bha Donnchadh cuideachd a' tighinn beò mar shaighdear aig diofar amannan. Tha iomradh na bhàrdachd mu bhith a' sàbaid an arm an riaghaltais aig Blàr na h-Eaglaise Brice ann an 1746. Bha e greis ann am Freiceadan Bhràghaid Albann agus bha e ann an Geàrd Bhaile Dhùn Èideann on bhliadhna 1767 a-mach.
Cuimhneachain
[deasaich | deasaich an tùs]
Tha carragh-cuimhne mòr do Dhonnchadh Bàn ann an Eaglais nam Manach Liath ann an Dùn Èideann. Chaidh seo a ghlanadh agus seirbhis a chumail le buidhinn-choimhearsnachd Ghàidhlig a' Bhaile, Bothan ann an 2005. Tha carragh-cuimhne eile ann dha mu dheas air Dàil Mhàillidh ann an Earra-Ghàidheal.
Tha iomairt ùr airson cuimhneachan a cur ann am Makars' Court ann an Dùn Èideann.[1]
Bàrdachd
[deasaich | deasaich an tùs]Ged nach robh leughadh no sgrìobhadh aig Donnchadh bha e mion-eòlach air a' bhàrdachd Ghàidhlig a bh' air teanga tòrr den t-sluagh aig an àm. Choisinn e cliù bhuan do chuid bhàrdachd fhèin nuair a dh'fhoillsich e i anns a' bhliadhna 1768. Bha cuideachadh aige bho ghrunnd charaidean ann a bhith a' coilionadh na h-obrach seo, nam measg An t-Ollamh Dòmhnall MacNeacail, Lios Mòr.
A bharrachd air òrain agus dàn mu nàdar, bhiodh Donnchadh cuideachd a' dèanamh òrain-gaoil agus tha aon fhear aca seo fhathast gu sònraichte ainmeil an-diugh; 'Òran da Chèile Nuadh-phòsta' no 'a Mhàiri Bhàn Òg'. Tha stòiridh ann am beul-aithris mu fhear a thuirt ri Màiri, 's i na seann aois, nach aithnicheadh e idir i bhon òran. Fhreagair Donnchadh gun aithnicheadh e anns a' bhad i nan robh e ga faicinn tro shùilean fhèin.
Nàdar agus àitichean
[deasaich | deasaich an tùs]Moladh agus Cumha
[deasaich | deasaich an tùs]- Cumha Chailein Ghlinn Iubhair
- Òran do Iain Caimbeul a' Bhanca
Gaol
[deasaich | deasaich an tùs]- Òran da Chèile Nuadh-phòsta
- A Mhàiri Bhàn Òg
Tha òrain Dhonnchaidh rin lorg ann an 'The Songs of Duncan Bàn MacIntyre', deasaichte le Aonghas MacLeòid (Dùn Èideann, 1952).
Iomraidhean
[deasaich | deasaich an tùs]- ↑ “Donnchadh Bàn gus àite fhaighinn ann am Makars' Court”, Naidheachdan a' BhBC. 14mh dhen Ghearran 2024. Air a thogail 19mh dhen Ghearran 2024.
Ceanglaichean a-mach
[deasaich | deasaich an tùs]- BBC Alba: Làrach nam Bàrd: Donnchadh Bàn Mac an t-Saoir
- Bliadhna nan Òran, BBC
- GRD: Donnchadh Bàn Mac an t-Saoir
- Airtigeal le Iain Mac a' Ghobhainn air làrach mu sgrìobhadairean Albannach
- Fiosrachadh: 'Òran Coire a' Cheathaich' (Beurla)
- ScotlandsNature.blog 2020-10-20: An Ceòl a bu Bhinne Chualas - mun bhàrdachd aig Donnchadh Bàn Mac an t-Saoir
- BBC Naidheachdan 2024-03-20 Moladh Dhonnchaidh Bhàin