Ròn cumanta
| Ròn cumanta | |
| |
| Rangachadh saidheansail | |
| Rìoghachd | Animalia |
| Fìleam | Chordata |
| Clas | Mammalia |
| Òrdugh | Carnivora |
| Gèineas | Phocidae |
| Spèiseas | P. vitulina |
| Ainm saidheansail | |
|---|---|
| Phoca vitulina Linnaeus, 1758[1] | |
'S e mamal a tha ann an ròn cumanta (Phoca vitulina) a bhuineas don teaghlach Phocidae. Canar ròn calaidh ris cuideachd, ged nach eil iad rim faicinn cho tric ann an calaidhean mar a tha an ròn glas. Tha an ròn cumanta aithnichte mar ròn-mulbhach cuideachd ann an Gàidhlig[2] no rasmhaol.[3] Channadh "tang fish" ris ann an Sealtainn air sgàth 's gun bheil iad rim faicinn am measg an "tang" (feamainn).
Tha an t-ainm saidheansail Phoca vitulina a' ciallachadh "laogh sultmhor". Tha am facal phoca a' tighinn bhon fhacal Ghreugach "phoce" (sultmhor) a thàinig bhon fhacal Sanskrit "spha" (reamhar). Tha am facal Laideann "vitulus" a' ciallachadh laogh.
Coltas
[deasaich | deasaich an tùs]Chan eil e furasta eadar-dhealachadh a dhèanamh eadar ròn cumanta is ròn glas, gu h-àraidh ma bhios iad anns an uisge. 'S e meud nan inbheach, pàtran a' chòta is cumadh a' chinn na prìomh fheartan a tha gan dealachadh bho chèile.
Tha ròin chumanta nas lugha na ròin ghlasa. Mar as trice tha an ròn glas fireann mu 1.85 meters (6.1 ft) a dh'fhaid agus faodaidh 55 to 168 kg (120 to 370 lb) de chuideam a bhith ann an ròin fhireann air fàs. Chan eil an tè bhoireann a bhith cus nas lugha na an fheadhainn fhireann.[4] Tha còta ròin chumanta air a bhreacadh le tòrr spotan beaga a tha e gu math cunbhalach air feadh a' chuirp gu lèir. Tha dath a' chòta ag atharrachadh air feadh na bliadhna. Aig àm breith tha cota dorcha aig na cuileanan a tha caran coltach ris a' chota ma bhios iad bliadhna a dh'aois. Tron bhliadhna bidh an còta ag atharrachadh bho bhàn-dhonn ro àm mus cuir iad am bian gu dorch gual-ghlas àn dèidh sin.
Tha sùilean mòra aca a tha barrachd air aghaidh a' chinn agus nas fhaisge air gob na sròine. Leis a' mhaoil chas àird agus an t-sròn ghoirid tha cumadh a' chinn caran coltach mar cù no cù-eunaich. Tha na cuinnleanan aca suidhichte ann an cumadh-V.
Roinneachd
[deasaich | deasaich an tùs]
Chìthear ròin chumanta anns an Cuan a Tuath agus anns a' Chuan Sèimh, far a bheil e a' fuireach air cladaichean le oitirean-gainmhich far a bheil iad dìonta an aghaidh nàimhdean. Uaireannan tha iad a' fuireach air costa le creagan sàbhailte.
Thathar den bheachd gu bheil mu 500.000 ròn ann air feadh an t-saoghail, le gu bith 90.000 dhiubh a bhith beò air na costachan Eòrpach. Tha 35% dhiubh rin lorg anns an Rìoghachd Aonaichte agus 83% dhiubh ann an Alba.
Iomraidhean
[deasaich | deasaich an tùs]- ↑ Linnæus, Carl (1758): Systema naturæ per regna tria naturæ, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I, 10 deas., Holmiæ (Stockholm): Laurentius Salvius, td. 38. Air a thogail 23mh dhen t-Samhain 2012.
- ↑ Dwellys td 770
- ↑ Dwellys td 750
- ↑ Kindersley, Dorling (2001,2005): Animal. New York City: DK Publishing. ISBN 0-7894-7764-5.