Nimíipuu

Nimíipuu air each, 1910

’S e gnàth-mhuinntir Aimeireagach a tha ann an Nimíipuu ([nimiːpuː]; “Nez Perce” sa Bheurla). Tha iad às na crìochan eadar Washington, Idaho, agus Oregon anns na Stàitean Aonaichte. Tha tèarmann thùsanach nan Nimíipuu ann an Idaho.

’S e cànan Sahaptian a tha ann an cànan nan Nimíipuu. Tha an cànan aig nas lugha na ceud daoine san latha an-diugh; tha Beurla aig a h-uile daoine.

Ruaig nan Nimíipuu

Mapa a sheallas ruaig nan Nimíipuu

Sa 19mh Linn, thàinig tuinichean geala do dhùthaich nan Nimíipuu. Bha feadhainn aca ag iarraidh tuathanas a dhèanamh air an talamh torrach agus bha daoine eile ag iarraidh òr a thochladh. Cha robh an ùghdarras poblach a’ cur casaid às leth nan tuinichean a rinn eucoir air na Nimíipuu. Ann an 1877, thionndaidh corra dhuine òg Nimíipuu gu ainneart, gus muirt an càirdean a dhìoghladh. Thàinig air 750 Nimíipuu teicheadh. Rinn iad corr math is mìle mìle astair, tro Idaho, Wyoming, agus Montana. Bha aca ri sabaid ris an armailt gu tric: aig White Bird Canyon, Camas Meadows, agus am Big Hole. Bha iad ag iarraidh fuireach còmhla ris na Apsáalooke (“Crow” sa Bheurla), gnàth-mhuinntir Mhontana, ach cha b’ urrainn dhaibh oir bha feagal air na h-Apsáalooke ro pheanasadh bho ùghdarrais nan Stàitean Aonaichte. Lorg na fògarraich Nimíipuu tèarmann còmhla ri Sitting Bull agus na Lakȟóta (“Sioux” sa Bheurla) ann an Canada, ach chaill iad Blàr Mhonaidh Bear Paw faisg air crìoch Chanada. Theich White Bird, ceann-feachd Nimíipuu, agus feadhainn eile do Chanada an dèidh sin, ach ghèill na cinn-fheachd eile don t-seanarail Aimeireagach, Nelson A. Miles. Tha an òraid liubhairt a rinn aonan dhiubh, Chief Joseph, ainmeil fhathast.

Ged a gheall an seanarail gum b’ urrainn do na Nimíipuu tilleadh don dùthaich aca, cha do leig an t-ùghdarras Aimeireagach. B’ fheudar don Nimíipuu fuireach ann an Oklahoma; chaochail mòran daoine leis an acras is an galar.

Iomraidhean

• Beal, Merrill D. "I Will Fight No More Forever": Chief Joseph and the Nez Perce War. Seattle: University of Washington Press, 1963.
• Bial, Raymond. The Nez Perce. New York: Benchmark Books, 2002. ISBN 0-7614-1210-7.