Na Deuchainnean na Buidseachd Salem
Tha dìth sgioblachaidh air an aiste seo. Feumar a deasachadh gus an ruig i inbhe nas àirde. As dèidh a leasachadh, faodar cur às don teachdaireachd seo. |
Thàinig Na Deuchainnean na Buidseachd Salem, a thòisich sa' bhliadhna 1692 (àitheanta cuideachd ris an Sealg na Buidseachd Salem agus an Tachartas na Buidseachd Salem), gu buil ann an àireamh de dìtidhean agus cur gu bàs airson buidseachas sa' Bhaile beag Salem agus sa' Bhaile Salem, Massachusetts. B' e a' bhuil de ùine de cogadh am measg buidhnean agus uamhann na buidseachd Cràbhadaireachd a lean ris na bàsan de fichead daoine (gu mòr boireannach ach fireannah cuideachd) agus am braighdeanas de ficheadan tuilleadh.
Cùl
[deasaich | deasaich an tùs]Cha mhòr gun robh am Baile beag Salem a' maireann beò 'san ùine a' leantainn do na deuchainnean. Ged a-mhàin sia mìle bhon chòrsair, bh' am tuineachadh am fàsaich, glè mhì-chunbhalach agus a' fuireach air èiginn, air chruinneachadh leis na coillean (mar sin a' cur eagal air an sluagh, do bhrìgh b' urrainn dham choille airm feargach nan Aimearagaich-Thùsanach, mì-earbsach nam Goill seo a ghoid an tìr-dàimh, no eadhon an Diabhal agus a luchd-ionaid). Dh'èirich connsachaidhean geura am measg an t-sluaigh Salem thar na tìre, cuid mòr dhiubh a bha 'nan tuathanaich bochda gun robh air èiginn a' dèanamh gu leòr a mhaireann beò. Do bhrìgh gheall na Cràbhadairean a chruthachadh dia-riaghladh air an tìr nuadh seo, thug braise cràbhach sàrachadh ris a' mheasgadh: thug an faireachdainn gu lèir gun àbhachd bhon sluagh mire (do bhrìgh b' obair agus a' moladh Dia na rudan a-mhàin gum bu ceadaichte). Bha an riaghailt am creideimh an là 'na riaghailt de fulang maireannach agus duais glè mhì-chinnteach; do bhrìgh chreid na Cràbhadairean gun robh suidhichte an dàn dhuine mus a b(h)reith, rannsaich iad gu buan airson sanasan timcheall co-dhiù bhitheadh iad air roghnachadh airson Nèamh no bhith mallaichte ris an Ifreann, ach cha b' urrainn dhan tlachd agus mì-tlachd Dè air leughadh a bhith. Bhrùth na b'fhaide an faireachdainn an creideamh gnèithealach gun do chùm na Cràbhadairean airson mnathan: bu chòir do na mnathan gu h-iomlan fritheilteach ri am fir a bhith (e am measg an t-sluaigh, i aig an taigh; e a' bruidhinn, i ag èisdeachd; e a' searmanachadh, i a' cluinntinn, 's air adhart.), gun robh, le nàdar, bean na b' coltaiche a cheangladh 'san fhrithealadh an Diabhail na bha fear (do bhrìgh cha robh mnathan ceadaichte a bhith 'nan searmanaichean mar sin b' iad na b' coltaiche a chur an làmhan ris an Diabhal), agus, le nàdar, bu mnathan drùiseil. Agus rinn an faireachdainn am baile bheag rùnan glè dhoirbh a chumail agus bh' air ghabhail ri cho fìrinn am bitheantas na beachdan dhaoine (ceart no ceàrr, math no droch) mu dheidhinn an nàbaidhean. Agus an fìrinn gum b' e linn nuair a riaghail an feallsanachd "bu chòir do clann air fhaicinn ach ciùin a bhith" gu h-àrd; dh'fhulaing daoine-cloinne bho an inbhe aig a' bhun an àradh an comainn. Bha air fhaicinn dèideagan cho faoin agus bha dhì-mhisnich pàrantan cluiche, agus mar sin dh'fhulaing daoine-cloinne à dìth an comais a lorgadh àigh sa' bheatha 's a ghabhail spòrs, ged bha eu-tròcair shònraichte air chàrnadh air caileagan; b' urrainn do balaich a dhol a' sealg, iasgach, rannsachadh a' choille, agus 's tric a dh'fhàs iad foghlainich ri saoir agus gobhan, fad bha caileagan air àrach bho aois bhog a shnìomhadh, a bhrùchd, a fhuaigheal, a fhigheadh, agus am bitheantas a bhith 'nan searbhantan ri am fir-chèile 'gus màthraichean ri am clann. Sheall uile nan teannachaidhean a bhith 'nam cothlamadh airson spreadhadh.
Ceanglaichean a-mach
[deasaich | deasaich an tùs]- Na Deuchainnean na Buidseachd Salem de 1692
- Na Deuchainnean na Buidseachd Salem agus An Suacan
- Tasglann nan aithris a' gabhail a-staigh na pàipearan tùsaile na cùirte air na deuchainnean, dealbhan-dùthcha, dealbhan-dùthcha co-obrachaile, eachdraidh-beathannan, agus ceanglaichan a-staigh 's a-muigh ri barrachd goireasan.
- Oillthigh na Virginia: Na Deuchainnean na Buidseachd Salem (a' gabhail a-staigh ceangal sean "Comann na h-Eachdraidhe Massachusetts")
- Na Deuchainnean na Buidseachd Salem a' gabhail a-staigh clàran nan luchd àmhgharach, nan luchd fo chasaid, agus nan ìobairtich. Tha ath-sgrìobhaidhean, eachdraidh-beathannan, agus clàr-còmhraidh.
- "'S urrainn do Galaran Muillearan Durum fo Gheasaibh a Chuir" aithris mu dheidhinn gràinnean truaillte le ergot, ergotachas agus mar a tha e air chasgadh an-diugh.
- PBS Na Rùnan nan Luchd Marbha: "An Mallachadh na Buidseach" (mu dheidhinn Na Deuchainnean na Buidseachd Salem Salem agus ergot)
- A' Bhuidseachd Salem, Iol-leabhraichean I agus II, le Charles Upham, 1867, à Tionnsgnadh Gutenberg
- Na Deuchainnean na Buidseachd Salem: An Saoghal air cùil an Uamhainn