Seall an tùs aig Bliadhna a' Phrionnsa

{{Cogadh
|COGADH= Bliadhna Theàrlaich
|NA_PHÀIRT_DE= Aramachan nan [[Seumasach]]
|DEALBH=The Battle of Culloden.jpg
|DEALBH_LEUD=300px
|TEACSA_DEILBH=Blàr Cùil Lodair
|CEANN_LATHA= [[16 an Lùnastal]] [[1745]]
|CEANN_LATHA_GU= [[16 an Giblean]] [[1746]]
|ÀITE= [[Alba]] agus [[Sasainn]]
|CASUS=Trioblaidean Creideimh agus Poilitigeach
|ROINNEAN= 
|BUIL= Bhuannaich [[Taigh Rìoghail Hanòbhair|Taighe Rìoghail Hanòbhair]]
|ATHARRACHAIDEAN=Thug crìoch air bagairt nan Seumasach do Thaigh Rìoghail Hanòbhair
|AONTA_SHÌTHE=
|FEAR_CÒMHRAIG1=[[Faidhle:Jacobite Standard (1745).svg|22px]] [[Na Seumasaich]]
[[Faidhle:Flag of France.svg|22px]] [[An Fhraing]]
|FEAR_CÒMHRAIG2=[[Faidhle:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[Taigh Rìoghail Hanòbhair]]
|FEAR_CÒMHRAIG3=
|CEANN_FEACHDA1=[[Teàrlach Eideard Stiùbhairt|Teàrlach Eideart Stiùbhart]]<br />Lord George Murray
|CEANN_FEACHDA2=[[Deòrsa II, Rìgh Bhreatainn is Èireann|Rìgh Deòrsa II]]<br />Duke of Cumberland
|CEANN_FEACHDA3=
|NEART1=
|NEART2=
|NEART3=
|CHALL_LEÒN1=
|CHALL_LEÒN2=
|CHALL_LEÒN3=
|NÒTAICHEAN=
|SÀMHAIL_EILE=
}}'S e "'''Bliadhna a' Phrionnsa'''" no "'''Bliadhna Theàrlaich'''" a bh' aig na Gàidheil air '''Ar-a-mach nan Seumasach 1745-1746''' fon [[Prionnsa Teàrlach Stiùbhart]], an iomairt mu dheireadh aig na [[na Seumasaich]]. Bha Gàidheil air gach taobh ach 'siad a bh' anns a' chuid a bu motha dhen arm [[Na Seumasaich|Seumasach]]; agus eadar 1/3 gu 2/3 dhen arm [[Dìlseach]] cuideachd. Chaidh an latha air [[na Seumasaich]] ged a rinn iad sabaid treun agus lean sin gu droch dhìol air na Gàidheil, air feadh na [[a' Ghàidhealtachd|Gàidhealtachd]]. 

Nuair a thàining Teàrlach Stiùbhart do dh'[[Èirisgeigh]], dh'innis na tighearnan Gàidhealach dha nach robh cothrom buaidhe ann gun cuideachdadh nam [[An Fhraing|Frangach]]. Dh'fhàillich aramachan ann an [[1688]]-[[1690]], [[1715]] (Bliadhna Sheumais), agus [[1719]]. Gidheadh, bha mòran Gàidheil air an robh miann riaghaltais Sheumasaich fhathast. 'S aonar dhiubh a bha ann an Raghnall Dòmhnallach, bràthair tighearna Chinn Loch Mhùideart agus seann-ghaisgeach Bliadhna Sheumais. Bha na fhear-thaic [[Dalabrog|Dhalabroig]] (ann an [[Uibhist a Deas]]), de cheann-cinnidh nan Ràghnallach. Tharraing e claidheamh agus thuirt e, "I will! I will! though not another man in the Highlands should draw a sword; I am ready to die for you!"<ref>Robert Chambers, ''History of the Rebellion of 1745–6'' (W. & R. Chambers, 1869). Td. 25.</ref> 

Chaidh iad do [[Gleann Fhionghain|Ghleann Fhionghain]]; b' ann an seo a thogadh am bratach Seumasach an àrd 19 an Lùnastal. A rèir beul-aithris, sheinn Alasdair mac Mhaighstir Alasdair òran aige "Teàrlach mac Sheumais," ged a bhitheadh mì-chòrdail ris an teacsa.<ref>{{Iomradh leabhar|ainm=John Lorne|sloinneadh=Campbell|ùghdar_eile=|ùghdaran_eile=|ceann-là=|tiotal=Highland Songs of the Forty-Five|caibideil=|deasachadh=|ceann-là_tùsail=1933|foillsichear=John Giant|ionad=Dùn Èideann|duilleagan=53|isbn=|ceann-là_inntrigidh=|url=}}</ref> Sin tòiseachadh an aramach.

Nuair a chaidh an arm Seumasach do Shasainn, bha Uilleam Druimeanach, ceathramh biocas Shrath Ailein, na cheannard an arm ann an Alba.

Thàinig an iomairt gu crìch aig [[Blàr Chùil Lodair]].

Bha [[Alasdair mac Mhaighstir Alasdair]] na chaiptean ann an arm [[Seumasach]] agus na oide a' Phrionnsa. Is iomadach òran-brosnachaidh a rinn e an adhbhar nan Seumasach.

Tha mòran sgeulachdan Gàidhlig mun chuspair seo, mu dheidhinn Iain Spàinntich agus Mac Mhic Dhòmhnaill Dubh (Dòmhnall Camshron, Morair Òg Loch Iall) gu sònraichte.

== Ceanglaichean a-mach ==
* [https://web.archive.org/web/20210702105810/https://pub-prod-sdk.azurewebsites.net/api/file/4aa22e8b-bb50-44be-91f0-a5860109f1a4 Àrainneachd Eachdraidheil Alba: Ar-a-mach nan Seumasach: Fiosrachadh do thidsearan] ''(.pdf)''
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/35250672 BBC Naidheachdan 2016-01-07: Na Caimbeulaich agus an 45] ''(aithris bhideo 2:48 air leabhar ùr le Raghnall MacIlleDhuibh)''
* [http://www.bbc.co.uk/naidheachdan/38378555 BBC Naidheachdan 2016-12-20: Peilear ga lorg aig an Drochaid Bhàin] ''(2km siar air [[Drochaid an Aonachain]])''
* Chruinneachadh mòran bàrdachd agus sgeulachdan mu dheidhinn an aramach ann an [[Tobar an Dualchais]]. [https://web.archive.org/web/20160518195523/http://www.tobarandualchais.co.uk/gd/results]
* [http://learngaelic.net/litir/index.jsp?l=905 Litir do Luchd-ionnsachaidh mu dheidhinn Iain Spàinntich]
* [http://learngaelic.scot/litir/eachdraidh.jsp?l=128 Litir do Luchd-ionnsachaidh mu dheidhinn Bhlàir Chùil Lodair]
* Bàrdachd Sheumasach le mac Mhaighstir Alasdair ann an [https://wikisource.org/wiki/Author:Alasdair_mac_Mhaighstir_Alasdair Uicitobar.]

== Iomraidhean ==
{{reflist}}

[[Roinn-seòrsa:Eachdraidh na h-Alba]]
[[Roinn-seòrsa:Na Seumasaich]]