Coireall còsagail
Tha an coireall còsagail 'na sheòrsa de fuaim co-fhogharach, air chleachdadh ann an roinn nam cànanan air bhruidhinn (mar Ruiseis, Spàinntis, Armenianais, agus Pòlainnis). Tha ran t-samhladh 'san Aibidil Eadar-nàiseanta Fogharach a tha riochdachadh fiaclach, còsagail, agus coireallan for-chòsagail, agus tha "r" na shamhadh samhail X-SAMPA. 'S e gu mì-riaghailteach air chantainn ris an ruis luasganach.
Feartan[deasaich | deasaich an tùs]
Feartan an coirill chòsagail:
- Tha a dhòigh na labhairt 'na coireall, a' ciallachadh gu bheil e air chruthachadh leis na luasgain a inneil na labhairt (sa' chùis seo, an mullach còsagail).
- Tha a àite na labhairt còsagail, a' ciallachadh gu bheil e air labhairt leis a bhàrr na teanga an aghaidh na mullaich chòsagail.
- Tha a sheòrsa na fuaimneachadh leis a' ghuth, a' ciallachadh gu bheil na fillidhean a' ghutha a' crith fad na labhairt.
- Tha e 'na chonnrag labhairteach, a' ciallachadh gur adhar saor a theicheadh tron bheul.
- Tha e 'na chonnrag mheadhanach, a' ciallachadh gu bheil e air chruthachadh le a' leigeil an sruthadh-adhair a shruthadh thar an meadhain na teanga, an àite nan taobhan.
- Tha an inneal sruthadh-adhair dol-a-mach sgiamhach, a' ciallachadh gu bheil e air labhairt leis a' bhrùthadh an adhair a-mach nan sgiamhan agus tron slighe guthach, an àite na as an sgòrnan no am beul.
Sa' Bheurla[deasaich | deasaich an tùs]
Chan eil coireall còsagail aig a' chuid as motha nan dual-chainntean na Beurla, leis an obadh an dual-chainnt Albannach. Tha doirbh an fuaim sònraichte seo a chruthachadh airson daoine nach eil e aig sa' chànan am màthar.
Ann an cànanan eile[deasaich | deasaich an tùs]
'S cumanta coirill chòsagaile anns na Cànanan Uralach, agus sa' mhòrchuid nan Cànanan Slàbhach is nan Cànanan Ròimheach mar Spàinnis (sgrìobhta cho rr, no r aig an tòiseachadh fhacail), Catalanais, Ocsiteanais, Romàinis, agus Eadailtis. Tha e air lorgadh anns na blasan na Gearmailtise agus na Fraingis. Ann an roinn nam cànanan (mar Seicis, Slòbhacais and Croatais), 's urrainn dhan choireall chòsagail lideachail: [r̩]. Cuideachd, chuir J. R. R. Tolkien roimh gum bitheadh an coireall còsagail aig a Chànanan nan sìthiche cumte.
Eisimpleiream:
- Albanais: rrush [ruʃ], "fìon-dearc"
- Abchais: ашәара [aʃʷara], "meidh"
- Arabais: ﺭأﺱ [ræʔs], "ceann"
- Basgais: errota [e'rota], "muileann"
- Njoagwi Ngwe: [lɛ̀rɛ́], "sùil"
- Ungairis: erdő [εrdøː], "coille"
- Pòlainnis: ręka [rεŋka] "làmh"
- Croatais: rt [r̩t], "tonnag"
- Spàinnis: rey [rej], "rìgh"
- Ubaichis: [bəqˁʼərda], "cur air char"
- Cuimris: Rhagfyr [ˈr̥aːgvɨr], "An Dùbhlachd"