Cill Fhinnein
| Cille Fhinnein | |
 | |
| Suidheachadh | |
| Dùthaich |  Alba
|
| Ceàrn | Dùn Phris is Gall-Ghaidhealaibh |
| Co-chomharran | 54° 58′ 60″ Tuath 03° 46′ 00″ Iar |
| Feartan fiosaigeach | |
| Àireamh-shluaigh | 319[1] (2011) |
| Àireamh fòn | 01387 |
‘S e baile beag dùthchasail ann an ceann a deas na Stiùbhartachd, air iomall Dhùn Phrìs, air an àirde an iar-dheas na h-Alba a th' ann an Cille Fhinnein (Beurla/Beurla Ghallda: Kirkgunzeon). Tha e suidhichte aig 76m os cionn ìre na mara,[2] ann an Dhùin Phris is Gall-Ghaidhealaibh (Siorrachd Chille Chuithbeirt ro 1975), air an A711 eadar Beeswing agus Dail Bheithe, ri taobh an Uillt Chille Fhinnein.[3] Tha e 262km air falbh bho Obar Dheathain, 103km bho Ghlaschu, 24km bho Chille Chuithbeirt agus 114km bho Dhùn Èideann, prìomh-bhaile na dùthcha.[4] 'S e Beurla a th' ann a’ chiad chànan aig a’ mhòr-chuid dhe na daoine ann an Cille Fhinnein. Tha eaglais[5] agus talla ann an Cille Fhinnein.[6] Tha Eaconomaidh a' bhaile gu math crochte air turasachd, àiteachas agus coilltearachd. Taobh fhoghlaim, tha bun-sgoil ann,[7] ach feumar a dhol dhan àrd-sgoil ann an Dail Bheithe.
Freumhan an Ainm[deasaich | deasaich an tùs]
A rèir eòlaichean fhreumh-fhaclachd, tha e coltach gur ann à cill agus an t-ainm Finnean anns a' Ghàidhlig tha an t-ainm[8] Nochd a' Ghàidhlig ann an ceann a deas na h-Alba anns an 7mh Linn agus bha an cànan fhathast làidir ann an Siorrachd Chille Chuithbeirt fhèin anns an 17mh Linn.[9] A dh'aindeoin sin, tha cuid eile dhen bheachd gur ann às a' Chuimris Gunnin. 'S ann gu math pailt a tha ainmean-àite ann an Cuimris ann an ceann a deas na h-Alba. Tha Kirkwynnin, a' chiad dreach an ainm a chaidh a chlàradh, a' toirt cuideam dhan a' chiad theòiridh.
Eachdraidh[deasaich | deasaich an tùs]
Chaidh Cille Fhinnein a chlàradh airson a' chiad turas ann an 1200 mar Kirkwynnin,[10] mar urra do Fhinnean à Maigh Bhile thall ann an Èirinn, a thug deagh oide do Chalum Cille agus a bha an lùib an abaid ann an Whithorn. Chaochail Finnean ann an 589.[11] Chaidh eaglais agus abaid a thogail an seo ach chaill an aba a chuid talmhainn ann an 1369, a chaidh a thoirt dhan teaghlach Herries.[12] Thogadh eaglais ùr ann an 1790. Bha an tùr Drumcoltran[13] agus Caisteal Corra air an togail anns an 16mh Linn. Chuir Màiri I, Ban-rìgh na h-Alba seachad oidhche sa chaisteal, an dèidh a' Bhlàir Langside.[14] A-rèir carragh-chuimhne san bhaile, fhuair deichnear à Cille Fhinnein bàs sa Chogadh Mhòr[15] agus fear eile san Dàrna Chogadh, a chaill a bheatha aig Arnhem.
Iomraidhean[deasaich | deasaich an tùs]
- ↑ A' Chomhairle
- ↑ Falling Rain
- ↑ Scotland's Places
- ↑ Luftlinie
- ↑ Dalbeattie Church
- ↑ “Maxwell Memorial Hall”. Maxwell Memorial Hall Kirkgunzeon. Air a thogail 17mh dhen t-Sultain 2023.
- ↑ Kirkgunzeon Primary
- ↑ The New Statistical Account of Scotland, Volume 2, William Blackwood, Dùn Èideann 1834
- ↑ Transactions and Journal of Proceedings of the Dumfriesshire and Galloway Natural History and Antiquarian Society. Third Series. Volume XI: 147
- ↑ The Placenmes of Scotland, James B. Johnston, Dùn Èideann 1892
- ↑ Undiscovered Scotland
- ↑ Kirkcudbright
- ↑ Alba Aosmhor
- ↑ Bain, Joseph, Calendar of Scottish Papers 1563 - 1569, Dùn Èideann, 1900
- ↑ Scottish War Memorials Project
An Abaid Ùr • Achadh nan Càrn • Àrd an Grèidh • Àrd na Coille • Ath Crogaid • Baile Ghill-Iosa • Baile Labhrainn • Baile Mhic Aoidh • Baile MhicIllFhaolain • Bàrr a' Ghrianain • Beeswing • Borgh • Caisteal Dhùghlais • Càrn an Uaimh • An Ceap • Cille Bheathain • Cille Chùithbeirt • Cill Fhinnein • Cille Phàdraig Durham • Clachan Eòin • An Còrsa Feàrna • Corsaig • Crois Mhìcheil • Cùl a' Bheinn • Dail Beithich • Dùn Droighnein • Gall-Ghàidhealaibh Nuadh • Garradh na h-Aibhne • Gleann Lochair • Gleann an t-Sruthail • Haugh of Urr • Lochfoot • Am Mòine Naomh • Muine Gobha • Parton • Palnackie • Port Aiseig a' Chrìch • Ringford • Rhonehouse • Springholm • Taigh an Rathaid • Tìr na h-Eaglaise • Tongland • Twynholm