Eliseo Payán

Eliseo Payán na cheann-suidhe

B’ e Eliseo Payán (1825-1895) stàitire, fear-lagh, saighdear agus fear-poileataigs Coloimbianach, a bha na Cheann-Shuidhe na dùthcha eadar Am Faoilleach agus An t-Ògmhìos 1887. Fhad’s a bhe e na cheann-suidhe rinn e dlùthachaidhean dha na libearalaich anabarrach agus a bharrachd air sin bha cliù aige airson na h-obrach phoileatagach a rinn e ann am Buga agus anns a’ Chauca.

Beatha

Fhuair Eliseo Payán Hurtado a chuid fhoghlaim anns an Sgoil Santa Libarda ann an Cali. An dèidh sin fhuair e ceum anns a Lagh. Bha e na fhear-lagha ann am Buga, far an robh e an sàs anns a’ mhalairt, an t-siostam ceartais agus bha dreuchdan aige san riaghaltas iondail. stèidhich e An Sociedad Democrática Bugueña (Comann Deamocratach a’ Bhuga) agus y redactó am pàipear-naidheachd "El Sentimiento Democrático" ann an Cali, ann an co-bhonn còmhla ri Manuel Antonio Scarpetta y Ramón.

Toiseach na h-Obrach Phoileatagach

Thoisich an t-slighe aige chun a’ phoileataigs ann an Cámara Provincial a’ Chauca, far an do dh’fhàs e ainmeil air sàilleabh na cainntearachd spaideil aige. Bha e anns a’ Mhòr-Dhàil Nàiseanta mar bhall airson a’ Chauca, eadar 1854 agus 1855. Ann an 1854 thug e pàirt anns a’ chòmhstri an aghaidh an Seanalair José María Melo, a bha na dheachdaire, agus bha e gu math seann-chrìonta anns an airm ma-thà, leis gun tug e pàirt ann an Cogadh na Supremos ann an 1840, is e na shaighdear fon Sheanalair José María Obando, an aghaidh Riaghaltas a’ Chinn-Shuidhe José Ignacio de Márquez.

Riaghladair a’ Cauca

Bha Payán an sàs anns a’ chogadh sìobhalta dhe 1860 mar sheanalair, is esan dìreach ri taobh a’Chinn-Suidhe Tomás Cipriano de Mósquera, à Cauca cuideachd, an aghaidh a’ Chinn-Suidhe taghte, an Tòraidh Mariano Ospina Rodríguez. Aig deireadh a’ chogaidh, dh’ainmich Mosquera e mar Riaghaladair a’ Cheàra Bhuga, agus an ceann bliadhna a-mhàin ràinig e Riaghaltas na stàite a bu motha agus a bu bheairte na dùthcha: Cauca. Chaidh e bho Phopayán, prìomh-bhaile a’ cheàrna, gu Quibdó is esan anns an dreuchd sin 1871 gu ruige 1876.

Bha an Seanalair Payán an sàs anns a’ chogadh sìobhalta dhe 1876 gus an Ceann-Suidhe Aquileo Parra Gómez a dhìon, ach cha do shabaid e ach an dèidh a bhuannaich na Libearalaich aig Blàr Los Chancos, air sgàth gu robh e na phrìosanach na Feachdan Tòraidh. Chuir an Seanalair Julián Trujillo Largacha, ceannard airm a’ Chauca, esan os cionn bhuidhne-chatha; agus shabaid e an aghaidh Feachdan Tòraidh na h-Antioquia agus bhuannaich e aig Blàr Batero. Ann an 1879 chuir e airm air dòigh airson Riaghladair a’ Chauca, air a bheil Garcés, a chur às a’ chathair, agus thug e an t-ùghdarras sìobhalta dha Ezequiel Hurtado, is esan ga thaghadh Ceann-Suidhe Stàit A’ Chauca.

Leas Ceann-Suidhe

20mh an Lunasdal 1881 fhuair e an rang armailte na b’àirde a bh’ann, Àrd-Seanalair; agus anns an aon bhliadhna bha e na thagraiche airson a bhith Ceann-Suidhe na Stàitean Aonaichte Choloimbia; ach leig e dheth e airson Francisco Javier Zaldua a bhrosnachadh. Bha atharrachaidhean beachd leantainneach eadar Payán agus na Anabarraich, rè na deichead na 80an, thug e pàirt ann an Gluasad An Ath-Bheòthachaidh agus thug e taic dha Núñez. bho 1882 gu 1884 is esan na Ministear a’ Chogaidh. Fhuair e cliù airson an Ath-Bheòthachadh a dhìon fad an darna Riaghaltas aig a’ Cheann-Suidhe Núñez, ann an 1884-1886: dhìon e an Riaghaltas anns an Ar-a-mach anabarrach dhe 1885, agus chuir e ruaig air na Feachan Anabarrach aig Cath Santa Bárbara de Cartago. Na bheachd Rafael Núñez, ‘s e a phrìomh caidreabhach armarchd an aghaidh na Anabarraich; agus le sin, deagh fhear-dhìon Gluasad an Ath-Bheòthachaidh. Dh’ainmich Comhairle nam Ball e na Leas Ceann-Shuidhe na Poblachd ann an 1886, is iad ann an cruinneachadh airson Bun-Reachd Phoiliteagach 1886 a ghabhail ris.

Ceann-Suidhe na Dùthcha

Mar a bha e air a thaghadh mar Riaghladair a’ Chauca cuideachd, b’fheudar dhasan an dreuchd sin fhàgail airson obair Ceann-Suidhe na Poblachd a dheànamh, leis nach b’urrainn dhan Cheann-Suidhe taghte Rafael Núñez an gnothach a dheànamh cho cho tinn ‘s a bha e. Bha e na cheann-suidhe bhon a’ Fhaoillteach gu ruige an t-Ògmhìos 1887, agus a-rithist bhon a’ Dhùbhlachd gu ruige 8mh an Gearran 1888, nuair a shuidhe Núñez sa Chathair a-rithist. An ceann greiseag bheag na cheann-shuidhe, rinn e èigheachd a thug saoranas gu lèir dha na meadhannan ann an Coloimbia, agus fhuir e dubh-chàineadh air a sgàth. Chaidh Eliseo Payán a chur às a’ chathair air sàilleabh na comhraidhean a fhuair e leis na Libearalaich ananbarrach.

Dìleab

Randanaich An Comhairle an Leas-Ceann-Suidheas, is iad a’ beachdachadh gu robh e dìreach an aghaidh dòighean poiliteagach Ath-Bheòthachadh na Dùthcha. Rè na bliadhnachan siud, ‘s e payanización" (payanachadh) a t-ainm a bha air gach uile rud a dheànadh an leas-cheann-shuidhe an aghaidh polasaidhean a’ chinn-suidhe fhèin. Chaidh Eliseo Payán a chur a-mach às a’ phrìomh-bhaile; Bha e na thàmh ann am Medellín agus, mu dheireadh thall, bhe e a’ fuireach air an oighearachd aige ann an San Pedro ann am Buga. Phòs e Carmen Ospina Lenis, agus bha còignear mic aca.

Iomraidhean

Cinn-suidhe Choloimbia

Simón Bolívar • Francisco de Paula Santander • Joaquín Mosquera • Rafael Urdaneta • Domingo Caycedo Santamaría • Jerónimo de Mendoza Galavís • José Ignacio de Márquez Barreto • Pedro Alcántara Herrán • Juan de Dios Aranzazu • Tomás Cipriano de Mosquera • Rufino Cuervo y Barreto • José Hilario López • José María Obando • José María Melo • Tomás Herrera  • José de Obaldía • Manuel María Mallarino • Mariano Ospina Rodríguez • Juan José Nieto Gil  • Bartolomé Calvo • Leonardo Canal González • Froilán Largacha • Manuel Murillo Toro • José María Rojas Garrido  • Santos Acosta Castillo Joaquín Riascos • Santos Gutiérrez Prieto • Eustorgio Salgar • Santiago Pérez de Manosalbas • Aquileo Parra Gómez • Manuel María Ramírez Fortoul  • Julián Trujillo Largacha • Rafael Núñez Moledo • Francisco Javier Zaldúa • Clímaco Calderón • José Eusebio Otálora • Ezequiel Hurtado • José María Campo Serrano • Eliseo Payán • Carlos Holguín Mallarino • Miguel Antonio Caro Tovar • Manuel Antonio Sanclemente • José Manuel Marroquín • Rafael Reyes • Diego Lemos • Jorge Holguín Jaramillo • Ramón González Valencia • Carlos E. Restrepo Restrepo • José Vicente Concha • Marco Fidel Suárez • Pedro Nel Ospina Vásquez • Miguel Abadía Méndez • Enrique Olaya Herrera • Alfonso López Pumarejo • Eduardo Santos • Darío Echandía Olaya • Alberto Lleras Camargo • Mariano Ospina Pérez • Laureano Gómez Castro • Roberto Urdaneta Arbeláez • Gustavo Rojas Pinilla • Gabriel París  • Guillermo León Valencia • Carlos Lleras Restrepo • Misael Pastrana Borrero • Alfonso López Michelsen • Julio César Turbay Ayala • Belisario Betancur Cuartas • Virgilio Barco Vargas • César Gaviria Trujillo • Ernesto Samper (1994–1998)  • Carlos Lemos Simmonds • Andrés Pastrana Arango (1998–2002)  • Álvaro Uribe (2002–2010)  • Juan Manuel Santos Calderón (2010–2018) • Iván Duque (2018–)