Poilitigs ann an Èireann

Aonadan poiliteagachd na h-Èireann

Tha còig coigeamh ann an Eirinn, a bha trath ann an eachdraidh na h-Eireann nan coig rioghachdan fa-leth. Is iad An Ulaidh, An Mi, An Leamhainn, An Mumha agus An Connacht. B' e an Mi an coigeamh as lugha agus tha i air a bhi na phàirt den Mhumha bho linn nan Normanach.

Nuair a dh'fhuair na Normanaich greim air Eirinn anns an 14mh linn, roinn iad an tìr eadar 32 siorramaich, agus ainmeachadh cuid shioraim "Contae". Is e na contaean sin a tha fhathast nan aonadan rianachd na dùthcha agus tha fèin-aithneachadh làidir aig muinntir gach chontae.

Eadar 1801 agus 1921 bha Eirinn na phàirt den Rìoghachd Aonaichte. Ged a chòrd an Reiteachadh seo ri cuid Eireannaich bha an cuid a bu mhotha na aghaidh. Dh'aontaich pàrlamaid na Breatuinn ri Fèin-Riaghaladh airson Eireann ann an 1911. Bha fèin-riaghaladh ri tòiseachadh ann an 1915 ach chuireadh bacadh air sin aig toiseach a' Chogadh Mhòr. Aig a' cheann thall cha tàinig Fèin-Riaghaladh idir ro 1921, nuair a stèidheachadh Saor-Staite na h-Eireann as dèidh srì armaichte.

Nuair a dh'aontaich an Riaghaltas Breatuinneach ri stèidhicheadh Saor-Stàite na h-Eireann, bha cuid de na Ultaich calg direach an aghaidh. Chaidh sgaradh air Eirinn agus dh'fhàn sia (a-mach a naoi) chontaean Ultach anns an Rioghachd Aonaichte. Dh'aobharaich an t-aontachadh fhèin sgaradh an taobh deas na tìre, agus mhilleadh ciad bliadhna na Saor-Staite le cogadh siobhalta fuilteachd a mhair 9 miosan.

Mhair Saor-Staite na h-Eireann bho 1921 gu 1937. Fon aontachadh de 1921 bha an Saor-Stait neo-eisimileach ach taobh a-staigh Commonwealth na Breatuinn agus chùm an Cabhalach Rioghail seilbh air port daingnichte aig Cobh faisg air Cathair Corcaigh anns a' Mhumha. Ann an 1937 dh'aontaich muinntir na h-Eireann ri bun-steidh poblachd, agus choisinn Eirinn làn neo-eisimileas.

Canar "Tuathscuairt na h-Eireann" ri na Contaean Ultach a tha fhadhast anns an Rioghachd Aonaichte.

Is e Eire an t-ainm a tha air a' Phobalachd ach, tha a' Bheurla na darna cainnt oifigeil na h-Eireann agus anns a' Bheurla is e "Ireland" an t-ainm oifigeil air an dùthaich. Don bhrigh seo, uaireannan cluinnear luchd-poileataigs a' labhairt anns a' Bheurla mu deidhinn "The island of Ireland", a' ciallachadh Eireann gu leir.

Poiliteags ann an Eire

Siostam Riaghalaidh

Tha 2 thaigh riaghalaidh ainmichte an bun-reachd na h-Eireann. Is e a tha anns an Dail an taigh iochdar agus . Theirear T Dail (TD) ri gach ball den Dail. Tha gach TD a' riochdadh Contae ach tha corr is aon TD aig gach contae. Tha uimhir nan TD aig gach contae a reir meud sluagh a' chontae. Thèid an roghainn le siostam bhót singilte so-iomcharachd. Is e a tha anns an Oireachtas an Taigh Uachdar, tha gach ball taghta ach tha cuid de buill an oireachtas a' riochdadh roinnean sonraichte de mhuinntir na h-Eireann, mar eisimplir, tha luchd-riochdaidh aig oil-thighean na h-Eireann anns an oireachtas.

Partaidhean Politigeach an Eire

Tha ceithir partaidhean poilitigeach le riochdairean ann am Dail Eireann anns an latha an diugh (2007). Is iad Fianna Fáil, Fine Gael am Partaidh Laborach agus Sinn Fein.

Is e Fianna Fail agus Fine Gael an dà phartaidh as motha. Steidhicheadh an dà phartaidh seo re saoghal an saor-stait agus tha teaghlachan poilitigeach air nochdadh annta. Tha ballrachd de Fianna Fail agis Fine Gael, eadhan don ghinealach an diugh a' beanailt air taobh a thug na seann-phàrantan aig am a' chogaidh shiobhalta.

Tha am Partaidh Laborach gu math lag an diugh (2007).

Tha Sinn Fein na Partaidh Pobalanachd agus Sòisealach agus tha e an sàs ann an poiliteags gach taobh den chrioch eadar Eirinn agus na sia chontae.